Txantxangorria eta txepetxa
Urte zaharra korrika bukatu eta urte berria mendian hasten duen horietako bat naiz ni. Ez naiz, beraz, batere originala. Badakit. Aurtengoan ere hala egin dut eta goizean etxetik atera naizenean atarian zozoak saltoka ari dira izotzaren gainean oinutsik. Mendian gora abiatzerakoan birigarroaren kantu ederra entzun dut, eta tontorrean salda beroa hartu ondoren maldan behera abiatu naizenean txantxangorri bat ikusi dut. «Hara! urte berria jaio da», pentsatu dut, eta duela urte batzuk ezagutu nuen koplarekin gogoratu naiz: Txantxangorria txantxate, birigarroa alkate, xoxua dela mediante, txepetxa preso sartu dute.
Duela hamaika urte Bernardo Atxagak kopla honi buruz hitz egin zuen Euskadi Irratian. Eta erabili.com izeneko webgunean kantaren hainbat herritako aldaerak jaso zituzten. Atxagak dio kopla zahar hau oso lotuta dagoela urtearen bukaerarekin. Itxuraz, abestia egutegi txiki bat da. Baita metafora zahar bat ere: zaharra eraberritu egiten dela eta eraberritzean hil egiten dela berriro sortzeko adierazten digu.
Atxagaren ustez, txantxangorriak urte berria irudikatuko luke, eta txepetxa urte zaharraren sinboloa litzateke. Urte berriak urte zaharra hil egiten duen bezala, txantxangorriak urtero txepetxa hil egiten du. Hortik omen datorkio papar gorria txantxangorriari: hainbeste aldiz hil du txepetxa non txepetxaren odolak gorritu egin dion gorputzaren parte hori.
Maldan behera poliki jaitsi naiz eta txantxangorriak nire inguruan jarraitu du. Aitak askotan esan izan digu txantxangorriak ez duela gizakiaren gertu ibiltzeko beldurrik izaten. Basoan lanean dagoenarentzat konpainia atsegina izaten dela. Txantxangorriaren papar gorria azaltzeko, ordea, gure aitak beste istorio bat kontatzen du. Gurutzean zegoenean, txepetxak buruko arantzak kendu zizkion Jesukristori, mokoa horretarako oso aproposa baitu, eta azpian zegoen txantxangorria odol tanta batez busti zen. Hortik datorkio txantxangorriari papar gorria eta txori sakratuaren izaera.
Ipuin eta kopla zaharrak buruan ditudala, izoztuta jarraitzen duen herrira iritsi naiz. Txantxangorria txantxate, birigarroa alkate, xoxua dela mediante, txepetxa preso sartu dute. Urte berriko goiz honetan zozoa eta txantxangorria ikusi ditut. Birigarroaren kanta aditu dut. Baina txepetxik ez da inon ageri.
Urte berria abiatu dugu. Jaio berri den txantxangorria lagun izango dugu. Maiatzeko udal hauteskundeetan inguruko birigarro guztiek ozen kantatuko dute alkate izan nahian. Zozoak, oinak ez hozteko txalopintxaloka arituko dira zapatatxo berrien esperoan. Txepetxak, aldiz, baso arrotzetatik atera eta herritik gertu abestearekin amestuko du. Laster. Aurten. Orai
