"Geldialdi batetik atera eta martxan den herria dugu"
2023ko ekainean heldu zion Igor Enparanek, Abotsanitzeko hautagaiak, alkate karguari. Aldaketa historikoa izan zen, EAJren 28 urteko hegemonia hautsi egin zelako. Legealdi erdia bete denean agintaldiaren gaineko balorazioa egin du Enparanek.
Irribarretsu agertu da Igor Enparan (Hondarribia, 1977) elkarrizketara. Orain arte egindakoarekin pozik, datorrenari heltzeko gogotsu agertu da.
Legealdi erdia iritsi den honetan, nolako balorazioa egiten duzu?
Balorazio baikorra egiten dut. Uste dut aldaketa nabarmena izan dela gure herrian: egiteko moduak aldatu dira, gauzak egiten ari gara… Geldialdi sakon batetik atera eta martxan den herri bat dugu. Ikusi besterik ez dago herrian egiten ari diren hamaika proiektu. Zenbait gauzatuak ikusten ditugu, beste zenbait gauzatzear dira, eta oraindik baditugu erronka ugari.
Eta pertsonalki, alkate gisa, nolakoak izan dira bi urte hauek?
Oso intentsuak. Egia esan, inork ez daki zer den alkate izatea behin lanean jartzen den arte. Oso gauza polita da, baina oso intentsua. Egunero mila gauzatan, eta bata bestearen atzetik izaten dira. Lanketa potoloa da. Polita ere bai. Asko ikasten da eta harreman asko egiten dira. Nork bere burua ezagutzeko balio duen erronka bat ere bada.
Hasieran bakarrik hasi zenuten ibilbidea, baina 2024an EH Bildurekin sinatu zenuten gobernu akordioa. Nolakoa izaten ari da zuen arteko harremana?
Gobernura iritsi aurretik ezberdinen arteko harremanak sendotzea eta akordioak lortzea eskatzen genuen. Alderdi ezberdinen arteko gobernu akordio batean elkarrizketa eta koordinazioa izaten da zailtasun handienetako bat, adostasunetara iritsi beharra dugulako proposamenak gainerakoei egin aurretik. Ez da beti erraza, baina erronka polita da.
Neurri horretan esan behar dut herri mailan akordioa EH Bildurekin lortu genuen bezala, erakunde arteko konplizitateak bilatzen jarduten dugula, eta berezia iruditzen zaidala nola hainbat herritan dauden kolore ezberdinetako kudeatzaileekin akordioetara iristeko gaitasuna eta prestutasuna erakusten ari garen: bai Foru Aldundia, Eusko Jaurlaritza, Gipuzkoako gainerako udalerriak… Zaila den arren, erronka polita da.
Bestalde, oposizioari dagokionez, oso gutxitan heldu zarete akordioetara. Askotan, gardentasun falta eta alde bakarrez lan egitea leporatu dizuete. Nola ikusten duzu egoera?
Lehenik eta behin, akordioetara iristeko borondatea behar da. Gainerako herrietako eta erakundeetako ordezkariekin akordioetara iristeko gaitasuna eta prestutasuna izan dugu, bereziki borondatea dagoelako. Aldiz, politikagintzaren gauza arraro horietako bat da, hemen oposizioan dauden, baina beste herrietan agintean dauden horiekin akordioetara iristeko aukera edukitzea, eta hemen, inolako aukerarik ez izatea. Oso deigarria egiten zait. Esango nuke gainerako erakundeetan agintean dauden kide batzuekin oso harreman ona dudala. Herrian, aldiz, asko kostatu zait harremanak izatea.
Legealdi hasieran elkarrekin lan egiteko prestutasuna nuela esan nuen, baina elkarrekin lan egiteko proposamenak ere jarri behar dira mahai gainean. Lan egiteko modu ezberdin bat proposatzen dugun aldiro gaitzespena jasotzen dugu. Eta gainera, normalean izaten ditugun desadostasunak formazkoak izaten dira, ez dira edukien gainekoak izaten. Uste dut herri baten intereserako lan egiten dugunean formazko gai horiei ere aurre egin behar diegula.
Eta bai, aipatu izan da gardentasun ezarena, eta hori ukatu egiten dut behin eta berriro; izan ere, iruditzen zait saiakera nabarmena egiten ari dela udala gardentasunari dagokionean. Udal taldeei ematen zaien informazioan eta moduan ikaragarri hobetu da. Hobetzeko esparruak egon daitezke, ez dut ukatuko, baina hobetu dela ezin uka daiteke.
Adibide soil bat: udaletxe honetara iritsi nintzenean udalbatzetako aktak urtebeteko atzerapenarekin onartzen eta publikatzen ziren webgunean. Eta gaur egun, aurreko hilabeteko edo asko jota bi hilabeteko aktak onartzen eta publikatzen ditugu webgunean. Hori da informazioa eskura edukitzea eta informaziorako sarbide erraza izatea. Egiten diren proiektu guztietan, normalean beti dago parte hartze saio bat eta parte hartze saioko aktak eta adostasunak ere webgunean publikatu egiten dira. Informazioa eskuratzeko aukera dago, eta inork lortzen ez badu gure bulegoetako ateak zabalik daude.
Egungo udal gobernuaren egiteko modua ezberdina da. Parte hartze prozesuen bidez landu dituzue orain arteko ordenantzak eta planak. Egiteko modu horrek herritarrengana gerturatzea ahalbidetu al dizue?
Harreman gehiago ditugu, zalantzarik gabe. Parte hartze saioak hainbat eta modu oso ezberdinetakoak izan dira. Egia da bi urte hauetan ez dugula estrukturazio bat lortu, eta horretan ari gara. Teknikari bat dugu horretan lanean. Baina uste dut herritarrek eskertzen dutela. Arazoak daudenean deitu izan ditugu herritarrak udalbatza aretora, eta esplikatu izan dizkiegu arazo horien zergatiak, nondik datozen, nola erantzuten ari garen… Denetan ez dugu agian guztiz asmatu, baina zintzotasunez jokatu dugu, ari gara, eta horrela jarraituko dugu. Ahal bada modu estrukturatuago batean lan egingo dugu.
Zein esango zenuke izan dela orain artean izan duzuen erronkarik nagusiena?
Erronkarik nagusiena, ziurrenik, Hiri Antolamendurako Plan Orokorra (HAPO) izan da; izan ere, hirigintza planak hemendik bost urte barrurako herri argazkia nolakoa izango den erakusten du. Bagentozen egoera batetik non desadostasunerako tresna bat zen, eta gure erronka zen halako proiektu potolo bati nola aurre egin, aurrera begirakoan ahalik eta adostasun maila altuenarekin herritarren beharrei erantzuteko. Bereziki, etxebizitza larrialdiari nola erantzungo diogun datozen urteetan landu dugu. Egiteko horretan, plana bera lantzeaz aparte, plana xehatuko duten dokumentuak ere jorratzen aritu gara.
Baina ez hori bakarrik, udalaren barne antolamendua ere aipatu nahiko nuke. Izan ere, aurkitu genuen udal bat estrukturalki oso ahulduta zegoena langileen eta aldibaterakotasunaren ikuspegitik, eta horretan jarduten ari gara oso modu sakonean. Agintaldi honetan finkoa eta sendoa den estruktura bat utzi nahi dugu. Horretarako hainbat sail sortu dira, langileen egonkortze prozesua burutu da, eta orain lanpostuen egonkortzearekin jarraitu beharra dugu oposizio lehiaketen bitartez.
HAPOri tiraka, dokumentuak jasota duenetik, herritarrak zein ideia nagusirekin geratzea nahiko zenukete?
Hiru aipatuko ditut. Alde batetik, etxebizitzari dagokionean, 1.500 edo 1.600 etxebizitza egitea ahalbidetuko duen tresna bat izango dela. Beste alde batetik, mugikortasunari eta ingurumenari dagokionean dokumentu honek herri trinkoago bat jasoko duela. Hau da, herritarrek oinarrizko zerbitzuak oinez 15 minutura izango dituztela.
Eta hirugarrenik, uste dut oso garrantzitsua dela nola egingo dugun hau. Hor bai aldaketa sakon bat dagoela lehen egiten zen hirigintza eredutik. Udalak etxebizitzak egiteagatik zenbait eskubide ditu. Orain arte, konpentsazio ekonomiko bat jasotzen zuen, etorkizun batean babestutako etxebizitzak egiteko. Guk eskubide horiek etxebizitzetan jaso nahi ditugu, horrek bermatuko baitu Hondarribiak etxebizitza parke publiko handi bat izatea eta hondarribiar guztiek —baliabide ekonomiko altu eta baxuak dituztenek, gazteek, adinekoek, familiek—, etxebizitza sarbide ezberdinak izatea.
Hori garrantzitsua da guretzat, ezagutu dugulako hainbat belaunaldi herritik alde behar izan dugunak, momentu jakin batzuetan. Batzuk ezin izan dute bueltatu, beste batzuk ni bezala bueltatzeko aukera eduki dugu. Baina ekidin nahi dugu behartuta Hondarribitik alde egiteko egoera hori. Gazte asko joan dira Hondarribitik kanpora bizitzera, askok etorkizunean joateko arriskua dute eta asko daude lehendik joandakoak berriro bueltatu nahiko luketenak. Erreminta honekin herria norabide horretan jartzen saiatuko gara. Aldaketa filosofiko handia da, nahiz eta aurretik zeuden etxebizitza kopuru bertsua aurreikusten den
Zeintzuk dira aurreikusten dituzuen eredu horiek?
Babestutako etxebizitzak eta etxebizitza libreak eraikiko dira. Babestutakoak hainbat modutan jasoko dira: alokairu sozialez, salmentakoez, eta etxebizitza tasatuez gain, kooperatiba moduko etxebizitzak eraikitzea ere aurreikusi dugu. Horrek, etxebizitza gabezian dauden herritar orok mota bateko edo besterako sarbidea edukitzea bermatzen digu. Gainera, etxebizitza bat uzten duen pertsona batek hura berriz ere merkaturatzeko aukera izango du.
Aldi berean, dokumentuak apartamentu turistikoen mugatzea jasoko du. Erregulazio horretan, lehen solairuetara bakarrik mugatu nahi ditugu, eta egurrezko estruktura duten etxebizitzetan ezingo da etxebizitza turistikorik izan.
Gainera, horiek eremu berean eraikiko dituzue, segregazioa saihestuz. Horrek nolako onurak ekarriko lituzke?
Herri kohesionatu bat edukitzea da segregazioa ez izatea. Orain artean ikusten genuen udalak konpentsazio ekonomikoa jasotzen zuela beste leku batean etxebizitza publikoak egiteko, eta lurzoruaren legeak hori ekidin egin behar dela dio. Hiri lurzoruan, hau da, jada eraikita dagoenean, eraikiko diren etxebizitza horietan %60k librea izan behar du, eta %40 babestutakoa. Hori betetzera goaz. Gainerako eremu berrietan, landa lurretan, %75ak publikoa izan behar du, eta %25 librea izan daiteke. Hori ere betetzera goaz. Baliabide ekonomiko ezberdinak dituzten herritarrak elkarren ondoan bizitzea osasungarria da. Ez daude lehen eta bigarren mailako hondarribiarrak. Gainera, gure gizarteak erakutsi digu posible dela. Muliaten, Amute-Kostan edo Puntalen adibidez.
Etxebizitza saila sortzeko helburua jaso zenuten agintaldi planean. Zein aldaketa ekarriko ditu horrek?
Udalak izango duen parke publikoa kudeatu egin behar da eta horretarako sortuko dugu etxebizitza sail bat. Etxebizitzarako sarbidea Hondarribitik kudeatu nahi dugu. Hau ere bada aldaketa garrantzitsu bat. Azken hamarkadan, udalak Etxebideri edo Alokabideri ematen zion etxebizitza publikoak kudeatzeko ardura, eta uste dugu horietara sartzeko baldintzak eta etxebizitza bat uzteko prozesua udaletik kudeatu behar dela. Hondarribian bizi eta lan egin ahal izateko Hondarribitik lan egin behar dugu.
Bestalde, bi urte hauetan berdintasunaren alde pausoak eman dira herrian. Alardeari dagokionez, elkarrizketen bidea zabaldu, Jaizkibel Alardeko konpainia gisa aitortu eta zenbait espazio bereganatzea ahalbidetu zenuten. Inkesta bat burutu, eta, duela gutxi, gaiaz hitz egiteko zenbait dinamika antolatu dituzue. Une honetan nola dago egoera?
Alardearekin gertatzen zaiguna da gauzak mugitzen hasten garenean tentsio guneak handitu egiten direla. Egia da elkarrizketa bidez akordioetara iristeko asmoz jarduten ari garela, eta horretan tematuko garela. Lanketa handia egiten ari gara, baina momentu batean gaude non tentsio egoerak maila bat gora egin duela. Aurreko urteko irailaren 8a eta aurreko egunak oso momentu gogorrak izan ziren. Jaizkibel konpainiak gainontzeko konpainien trataera bera izan zuen udalaren aldetik behintzat, eta horrek erreakzio bat izan zuen. Oso mingarria izan zen.
Gure aldetik elkarrizketa espazioak sustatzen eta akordioetara iristeko aukerak bilatzen jarraituko dugu, baina egonkortzea lortu behar dugu. Horretarako, 2025ean herritarrei deia egin diegu, udaletik bakarrik ezin dugu. Herritarrek eta eragileek ere urrats bat egin behar dute herri mailako adostasun batetara iristeko.
Esan beharra dut momentu honetan oso aldenduta ikusten ditudala posturak. Ez dut topatzen elkar lotuko gaituen inolako aukerarik, baina saiatuko naiz bilatzen. Borondatea eskatzen dut.
Inkestak erakutsi zuen hondarribiarren %45,6k berdintasuneko Alarde bakarra nahi duela, eta soilik %7,7ak egiten duela gaur egungo egoeraren alde. Aldaketa baten beharra dagoela iritzi du herriak. Hori gauzatzeko, zein izango da hurrengo pausoa?
Egia da inkestak ikuspegi ezberdinduak erakusten dituela, baina finean mugimenduan dagoen herri bat erakusten du. Hurrengo urratsa orain arte emandako aldaketa horietan sakontzea izango da. Hau da, egonkortu eta tentsio giro hori baretu egin behar da, urratsak emateko beharrezkoa delako adostasunak lortzeko espazioak sortzea. Elkarrizketan sinesten dugu, eta horrela akordioetara irits gaitezke. Herritarrei dei eginez, konferentziak eta elkarrizketa guneak bilatuz, saiatuko gara denek izan dezatela aukera Alardea jai giroan bizitzeko.
Azken urtean asko hitz egin da ez udalak, ez Foru Aldundiak, ezta Eusko Jaurlaritzak ere ez duela legea betearazten. Zergatik ez da EAEko Berdintasun Legea betetzeko eskatzen?
Eskatu eskatzen dela uste dut. Orain, Hondarribiko Udalak legea bete beharra dauka, eta legeak gizartearen eraldaketa bat suposatzen duenean, eta legeak horrela jasotzen du, legea betetzeko trantsizio bat egon behar da. Trantsizioan gauden herri bat gara, eta horretarako, noski, Eusko Jaurlaritzak egin zuen lege hori eta EAEko instituzio guztiei eragiten die. Eraldaketa horretan erakunde guztiek inplikazioa beharko lukete izan; izan ere, ulertzen dut beste eremu batean egiten den lege batek aplikazioa eragiten dionean udalerri bati kasu honetan, beraien inplikazioa ere ezinbestekoa dela gauzatzera bidean.
Zentzu horretan, esan beharra daukat, Emakunderekin eta Arartekoarekin elkarlanean aritu naizela behin eta berriro, nola burutzen dugun bide hori ikusteko eta bide horretan, uste dut adostasunetara iritsi garela, eman ditugun urratsak zilegiak direla eta logikoak direla. Egun batetik bestera ez da lege bat aplikagarria, baldin eta ez badaude baldintzak. Baldintza horiek sortzen ari gara, eta espero dut baldintza horiek etorkizunean Berdintasun legea osotasunean betetzeko aukera ematea.
Berdintasunaren alde udalean eman diren urratsetara itzuliz, iaz berdintasun saila sortu eta teknikari bat kontratatu zen. Denbora honetan, besteak beste, Genero Indarkeriaren Kontrako protokoloa onartu eta Berdintasun diagnostikoa egin da. Sailaren zein balorazio egiten duzu?
Oso interesgarria. Aurpegiaren aurrean jarri digu urte askotan zein lan gutxi egin den herri honetan berdintasunaren ikuspegitik, zenbat lan dugun aurretik egiteko. Berdintasun diagnostiko horretatik Berdintasun plana egikaritzeko neurriak eztabaidatzen ari gara eta barne lanketa honetan ikusten ari gara nola beste herri batzuen egungo egoerara iristeko, guk, urrats handiak ditugula egiteko.
Erronka handia da. Legealdi planean adinako proposamen kopurua daudela gaur egun mahai gainean. Eta nik diot… Nola da posible legealdi planerako 142 ekintza planteatzea eta Berdintasun planerako gutxienez 142-150 proiektu ere izatea mahai gainean? Nola gauzatuko dugu hau? Askotan dut sentsazioa korrika egin nahi dugula iristeko aurretik dugun gabezia horiei aurre egitera. Saiatuko gara. Erronka potoloa daukagu.
Ez dut nahi berdintasunean sakontzen hasi ditugun erronkak ez betetzeko. Ezartzen ditugun oinarriak egonkortu egin behar ditugu eta horietatik lan egin behar dugu. Baina ez udaletik bakarrik, eragileekin ere lanean jardun behar dugu. Horretarako aritu gara lanketa honetan hainbat eragilerekin, Emekirekin eta emakumeen gizarte ohiko batetan lanean dabiltzan eragile ezberdinekin. Sortu dute espazio bat non eragile guzti horiek modu koordinatuan lan egiteko. Eta hori oso aberasgarria dela iruditzen zaigu. Gabezia bat zen eta herritarren kohesioa bilatzeko oso inportantea izango den erreminta dela uste dut.
Erreminta hori Berdintasun mahaia da, ezta?
Bai. Berdintasun mahaia izango da berdintasun alorrean diharduten emakumeezko, norbanako eta eragile arteko koordinazio gune bat. Bertan jorratuko dituzte herrian dauden gabezi, ahulgune eta proposamen berriak. Baita ere, erreminta interesgarria izango da Berdintasun plana egitetik bukatu eta egikaritzen maila horretan akuilu lana egiteko.
