Kultur eta ohitura elkartrukea
Mankosengal emakume senegaldarrez osatutako elkartea da. Hilaren 20an egin zuten hura gizarteratzeko aurkezpen ofiziala, eta aldi berean, hilaren 25erako antolatu duten jaialdiaren berri eman zuten.
Mankosengal emakume senegaldarrez osaturiko elkartea da. Egun 60 emakumek osatzen dute, baina egunetik egunera gehiago direla kontatu du Awa Seck presidenteak. Hondarribiko Kale Nagusian dute egoitza, eta hilabetean behin elkartzen dira. Denek istorio ezberdinak dituzte, baina egun esperientzia berak partekatzen dituzte, hau da, «Euskal Herrian bizitza eraikitzen saiatzen» ari dira. Bide horretan elkarteak babesa eta aurrera egiteko bideorri bat eskaintzen die.
2010ean heldu zen Seck Euskal Herrira. Hamar urtez Bilbon bizi ondoren, 2019an lekualdatu zen Irunera. Betidanik emakumeak elkartzea gustuko izan duela kontatu du. Bilbon bizi zelarik bost elkarteren parte izan zen, eta horietako bat bere ekimenez sorturikoa zen gainera, emakume asko biltzen zituena. Bidasora heldutakoan bide bera jarraitu nahi izan zuen, eta 2024ko urriaren 17an sortu zuen Mankosengal —Sengal izena jarri diote euskal herritarrek ondo ahoska dezaten—.
Irungo, Hondarribiko eta inguruko herrietako «emakume ausart eta borrokalariez» osatutako elkartea da, ahoz aho eta gutxinaka elkartuz joan direnak. Elkarteko kide bakoitzak eramaten dituen ideiekin elikatzen da elkartea, horregatik denek oso bere sentitzen dute.
Laguntza behar dutenei aholku juridiko eta laborala eskaintzeko, Senegalgo kultura eta folklorea zabaltzeko, eta emakumeei bideratutako ekintzak sustatzeko sortu dute elkartea. Baina aurrerago Senegalera laguntza sozioekonomikoa bideratzea gustatuko litzaiekeela azaldu du Seck-ek. «Batez ere, emakumeen osasun beharrei aurre egiteko baliabideak bidali nahi ditugu, aparailuak, anbulantziak eta halakoak lortzeko. Oraindik emakume asko hiltzen da erditzerakoan, baliabide faltagatik. Bestetik, gure haurrek ikasteko aukera izan dezaten baliabideak ere bidali nahi ditugu, etorkizun hobe bat izan dezaten».
Iazko urrian eratu zen arren, astearte honetan (hilak 20) egin dute elkartearen aurkezpen ofiziala. Polborinean elkartu ziren Awa Seck elkarteko presidentea eta Binta Sarr idazkaria, Igor Enparan alkatearekin batera. Mankosengalek barku bidezko elkartasuna esan nahi du, denen laguntzarekin norabide berean aurrera egiteko sortu dutelako. Ibilbide horretan zehar ateak zabalik aurkitu dituztela baieztatu dute denek, herritarren eta Hondarribiko Udalaren partetik. «Alkateak [Igor Enparanek] asko lagundu digu. Udala guregana etorri da, gu ez gara haiengana joan, eta asko eskertu dugu hori».
Hondarribiko komunitate senegaldarra «familia» baten gisakoa da, eta egunerokotasunean, bataren eta bestearen laguntza izaten dute. Hala azaldu du Seck-ek, harrotasunez: «Zenbaitek haurrak dauzkagu eta egunen batean lanean nagoelako ezin badut nire seme-alabak jasotzera joan, gure artean laguntza eskatzen dugu. Haurrak jaso eta bazkaltzen ematen diegu, familia bat bezala».
Ahizpatasuna eta lidergo feminista
Astelehenean (hilak 19) Ahizpatasun sareak eta lidergo feministak Afrikako emakumeen ikuspegitik izenburuko mahai-ingurua antolatu zuten. Sororitatea eta aliantza dekolonialak eraikitzeko, emakume senegaldarren memoria kolektiboa balioesteko, eta arrazakeriaren eta patriarkatuaren aurka ahots bateratua sortzeko helburuarekin antolatu zuten.
Kultur Etxean egin zuten hitzordua, eta «oso aberasgarria» izan zela kontatu dute. «Ate berriak zabaldu genituen. Niretzat ere sorpresa izan zen horiek zabaltzea. Norberak bere istorio propioa kontatu zuen. Nola heldu garen hona, bidean izan ditugun arazoak…».
Bere istorioa kontatu zuen horietako bat izan zen Mary Cisse. Hondarribira heldu zen lehen emakume senegaldarra izan zen, duela 26 urte, eta hasieratik herrian «oso gustura» sentitu dela kontatu du. «Gure ohiturak dauzkagu, gure kultura. Gure hezteko eta izateko modua oso ezberdina da hemengoarekin alderatuta. Baina Hondarribian ez dugu inoiz arazorik izan. Ongi etorriak izan gara beti, eta herritarrek oso ongi hartu gaituzte».
Hondarribira heldu zenean Guztion Artean deitutako elkarte baten kide egin zen. Senegaldarrak eta beste afrikar taldeak gizarteratzeko eta garatzeko elkarte hondarribiarra zen —egun ez dago aktibo—, baina Euskal Herri osoan zuen oihartzuna. Elkarteko emakume bakarra zen, eta beraz, elkarte baten eragina nolakoa izan zitekeen ezagutzen zuen.
Mankosengal elkartearen bereizgarria guztiak emakumeak direla zehaztu du, eta horrek egiteko beste modu bat suposatzen duela. Euskal komunitatearekin bat egiteko ahalegin berezia egiten ari dira, feminismotik eta ahizpatasunetik, haien balioei jarraiki. «Herriaren laguntza jaso dugu, eta gu laguntzen uzten ari gara. Konturatu gara, etxean geratzen bagara, gure kulturagatik eta gure izateko eragatik, ez dugula herritarrekin harremanik izango. Eta herriaren parte bagaren arren, bertan integratu nahi dugu, ideiak elkarbanatu, janaria partekatu, eta bilerak ditugunean hondarribiarren presentzia izan nahiko genuke. Jaietan ere bertakoekin egon behar dugula uste dugu. Hondarribia herri txikia da. Elkarteko kide askoren senarrek herrian lan egiten dute. Langileak eta pertsona onak dira. Halakoak gara senegaldarrak, eta gure artean elkar laguntzen gara. Ahizpak eta anaiak gara denak, familia gara. Guretzat familia ez delako soilik odolekoa dena».
Nork bere istorioak kontatzeaz gain, bertaratu ziren emakume euskaldunek ere beren alea jarri zutela azaldu du Mary Cissek, eta mahai-inguruak arrazakeriaz hitz egiteko aukera eman ziela. «Arrazakeria mundu osoan dago, baita Senegalen ere. Askotan arrazakeria eta klasismoa elkartzen dira. Nire lanean, nagusiak beltza deitzen dit. Nik badakit maitasunez esaten didala eta onartu egiten dut. Baina beltza deituko balidate modu txarrean, ez nuke onartuko». Mahai-inguruak, beraz, gai horiez hausnartzeko eta ideiak partekatzeko aukera eman zien, eta aukera hori izanagatik «oso kontent» irten ziren bertatik.
Afrikaren Eguna 2025
Mankosengal elkarteak indartsu hasi du bidea. Lehen mahai-ingurua «primeran» atera zen, eta igande honetako hitzordua ere halakoxea izatea nahi dute. Hondarribian bizi diren afrikarrentzat egun berezia izaten da urtero hilaren 25a. Afrikaren Eguna da, eta aurten egun hori are bereziagoa izango dela adierazi dute elkartekideek. Lehen aldiz beren kultura, ohitura eta tradizioak euskal komunitatearekin elkarbanatzeko eta eguna elkarrekin ospatzeko aukera izango dute.
Egun aproposa izango da, gainera, euskal herritarrek Afrikarekiko duten irudia aldatzeko. Hala azaldu zuen presidenteak jaialdia aurkezteko egindako aurkezpenean: «Jendea Afrikaz hizketan entzuten dudanean, Afrika herrialde bakar eta homogeneo bat balitz bezala ulertzen dutela konturatzen naiz, eta hori ez dela horrela azaltzeko beharra sentitzen dut. Afrika oso kontinente handia da eta 54 herrialde barnebiltzen ditu, milaka hizkuntza eta kultura ezberdinekin. Mankosengal elkartean sei dialekto ezberdin baino gehiago hitz egiten ditugu. Emakume afrikarrak bloke bakar baten parte ez garenaren adierazle da hori».
Eguneko lehen hitzordua Gipuzkoa plazan izango da, 11:30ean. Guztiei ongietorria eman eta kulturarteko ibilbidea hasiko dute. Mankosengaleko kideek emakume sahararrak gonbidatu dituzte bidea elkarrekin egiteko, eta euskal herritarrekin batera herriko kaleak zeharkatzea dute asmo. Elkar ezagutzen hasteko lehen aukera izango dute hortxe.
Ibilbidea Maria Madalena Plazan bukatuko dute, 12:30ak aldera, eta manifestuaren irakurketa egingo dute bertan. Ondoren, 13:00etatik 14:00etara imajinario kolonialak deseraikitzeko tailerrak egingo dituzte. Lehena txirikordatzeko laborategia izango da. «Gutako gehienek trentzak egiten dakigu. Nire kasuan, 2017. urtera arte, feriaz feria aritzen nintzen trentzak egiten. Oso gustuko ditugu», azaldu du Seck-ek. Hurrengo tailerrean Senegalgo turbanteak egiten ikasiko dute. Turbanteak emakumeen ahalduntzearen sinbolo gisa ulertzen dituztela gaineratu du: «Wax telaren 50 zentimetro hartu eta turbanteak egingo ditugu. Gure kulturaren parte dira. Gure birramonek, gure amonek egiten zituzten, eta gure belaunaldira arte heldu zaigu ohitura». Turbanteez gain, kolore biziko oihalek ere garrantzi handia dute senegaldarren kulturan. Belarritakoak, diademak, poltsak, abanikoak, zapatilak, arropa… Denetik sortzen dute haiekin. Horregatik, igandean halako produktuak sortzeko eskulanen tailerra ere egingo dute.
Haurrek, bestalde, tailer propioak izango dituzte. Senegalgo ipuin tradizionalak entzuteko, aurpegia margotzeko eta wolof-euskara idazteko tailerrean parte hartzeko aukera izango dute.
Wolofa Senegalen hitz egiten den hizkuntza da. Mankosenegalgo kideek gaztelaniarekin alderatu dute; izan ere, guztiek wolof hizkuntza hitz egiten duten arren, 36 hizkuntza baino gehiago hitz egiten dituzte Senegalen, euskararekin, katalanarekin edo valentziarrarekin alderatu dituztenak. Elkartean sei hizkuntza baino gehiago hitz egiten dituzte, eta beren artean elkar ulertzeko wolofa baliatu behar izaten dute. «Nire gizonak eta seme-alabek serer-ez hitz egiten dute, baina nik ez dut ulertzen. Eta nire kasuan pulaar-ez hitz egin beharko nuke, baina soilik wolofera hitz egiten dut», kontatu du Seck-ek.
Tailerrak bukatutakoan, 14:00etan, senegalgo gastronomiaren dastaketa egingo dute. Thieboudienne-a, senegalgo arroz, arrain eta barazki plater tradizionala; maffe-a, haragi edo oilasko gisatua kakahuete saltsarekin; eta thiakry artatxiki semolarekin eta jogurtarekin prestatutako postre goxoak kozinatuko dituzte. Hortaz gain, hibisko gorriaren zukua ere dastatzeko aukera izango da.
Elkartekideek detaile txikiena ere zaindu nahi dute. Etxe guztietara plater bakoitzaren osagai zerrenda bidaliko dute, eta egunean bertan ere informazio guztia jasotzen dituzten kartelak ipiniko dituzte, inork alergiarik balu ustekabekorik ez izateko.
Elkartean eguna iristeko zain, orain artean Hondarribian izan duten harrerarekin «bereziki pozik» daudela kontatu dute. «Herri honetan oso jende jatorra dago, eta laguntzeko prest daude gainera».
