«Argi dago akordio eta adostasun handiak lortzeko gai garela eta politikan sinesten dugula»
Bost agintaldi bete ditu jarduneko alkate den Jose Antonio Santano, 21 urte, alegia. Seigarren agintaldi baten bila, PSE-EEren zerrenda buru da.
Zergatik bozkatu behar zaituzte herritarrek?
Beroketa ariketarik gabe hasiko gara! Guk urte hauetan frogatu den hiriko gehiengoarekin bat egiten duen proiektu bat defendatzen dugu. Hiru arrazoirengatik lortzen du konektatzea; lehenik eta behin, bizitzeko eta lan egiteko hiria defendatu dugulako eta defendatzen dugulako, eta, batez ere, gazteek bi arlotan, etxebizitzan eta ekonomian, aukerak izango dituzten eta gazteak kanporatuko ez dituen hiria delako. Orain adibide onak ditugu gure inguruan eztabaida hau dagoen hirietan, gazteak kanporatzen eta, beraz, aukerarik ematen ez duten hirietan.
Nik uste dut, lehen esan dizudan bezala, konektatu egiten dugula, eta bigarren arrazoi bat litzateke hori, gehiengo handi horrekin konektatzen dugula, guk Irun ulertzen dugula, guri Irun gustatzen zaigula den bezala eta hobetu nahi dugula. Guk ez dugu aldatu nahi, Irun batuketaren gainean egin den hiria dela uste dugu, hau da, jatorri desberdinetako jendea hirira sartzen jarraitu dugu denbora luzez, bizitza ikusteko modu desberdinekin. Bakoitza bere erara sentitzen da hemen, baina hiri irekiaren eta hiri pluralaren ideia horrek guztiak batzen ditu. Nik beti esaten dut hiri baikorra dela, bere ezaugarria da.
Ikuspegi instituzionalago batean, benetan uste dut gu gai garela, pandemian erakutsi dugun bezala, egoera oso zailak kudeatzeko, baina, gainera, adostasunak sortzeko. Hori iruditzen zait gaur egun oso baliagarria dela, akordioetatik abiatuta politika egitea delako. Talde politiko guztiekin izan ditugu akordioak gai guztietan, eta gai garrantzitsuenetan. Beraz, argi daukagu gure hiri ereduarekin Irungo arimarekin bat egiten dugula. Argi dago akordio eta adostasun handiak lortzeko gai garela eta politikan sinesten dugula. Nire hautagaitza aurkeztu nuenean esaera zahar bat erabili nuen, ustez arabiar jatorrikoa dena: Azkar joan nahi baduzu, zoaz bakarrik, baina urrutira iritsi nahi baduzu, zoaz lagunduta. Guk nahiago dugu lagunduta joan, eta hori erakutsi dugu akordio askorekin.
Alkate baldin bazara, zer izango da egingo duzun lehen gauza?
Ez da zehazki egingo nukeen lehena, baina gure lehentasuna pertsonak dira. Guk esaten dugu pertsonak zaintzen ditugula, eta batez ere pandemiarekin bizi izan dugunaren ondoren, nik uste dut argi eta garbi agertoki berri bat sortu dela. Behar berriak daude. Adinekoen isolamendua areagotu egin da, gazteen arazoak ere bai, antsietatea edo bullyinga, suizidioa ere, horretaz hitz egin beharko dugu, buruko arazoak… Ahalegin handiagoa egin behar dugu lana eta familia bateragarri egiten. Gizonen eta emakumeen arteko berdintasunean. Edo, adibidez, oso garrantzitsua den zerbait da hiria guztiontzat dela eta dibertsitate funtzionala eta kulturartekotasuna duten pertsonengan pentsatu behar dela. Esan dezagun gure lehentasuna pertsonak direla, pertsonak zaintzea.
Gero, adinekoen lokalei buruz hitz egin dezakegu, haurtxokoei buruz, mila ekimen ditugulako, baina fokua pertsonengan jarri behar da eta hori da gure lehentasuna. Eta beste lehentasunik izanez gero, beste biak izango lirateke hiria klima-aldaketara egokitzea, hori oso arazo erreala baita. Gainera, egokitzea eremu guztietan litzateke, mugikortasunean, berdegune berrien garapenean eta hiria urbanizatzeko modu berrian eragingo baitigu. Tira, nik uste dut arlo asko ditugula lantzeko. Bestalde, etorkizunari begira gaude trenarekin, gure merkataritzari laguntzearekin eta hiriaren garapenarekin. Nire ustez ideia berriek ilusioa sortzen dute.
Zein garrantzia ematen diozu auzoei?
Asko. Hiri bakoitzak bere berezitasuna du, eta Irun ez da ulertzen auzorik gabe, hau da, Irungo bati galdetzen diozu nongoa den eta, jakina, Irungoa dela esango dizu, baina berehala, xehetasunetan sartzen zarenean, Santiagokoa, Kateakoa edo San Migelekoa dela esaten dizute. Auzoek garrantzi handia dute, nortasuna dute, beren historia dute, eta garrantzia dute. Gainera, auzoa zure eguneroko bizitzako eszenatoki hurbilena da. Horregatik, garrantzi handia ematen diogu, eta, horregatik, zerbitzu asko hurbildu ditugu auzoetara, adibidez, adinekoenak, haurtxokoekin ere hasi gara. Esan daiteke ahal den neurrian auzoetara hurbiltzeko eta auzoekiko arreta hobetzeko lanean ari garela. Auzo zainduak direla uste dut, Alkatea auzoetan programa dugu, auzoen sentimenduari eta egoerari pultsua hartzeko aukera ematen didana. Uste dut jendeari gustatzen zaiola bere auzoa garbi egotea, lorategiak ondo izatea, autobus garraio publikoko geltoki batetik gertu egotea, eta beno, adinekoen lokal bat izan badezake, ez oso urruti, hobe, liburutegia… Nik uste dut auzoak oso garrantzitsuak direla.
Zein dira egungo lehen arretaren aurrean zuen proposamenak? Eta Bidasoko ospitaleko obrei buruzkoa?
Gai honetan gauzak oso argi ditugu betidanik. Osakidetzak markatu zigun gidoia jarraitzen ari gara. Duela ez urte asko, Osakidetzak esan zigun hirugarren anbulatorio bat behar dugula Irunen, eta noski benetan behar dugula, kudeatu beharreko biztanleriaren bolumenerako bi anbulatorio ez direlako nahikoak.
Lehen mailako arreta hurbiltzeko ideian oinarritzen da. Lehen auzoez eta auzoetara zerbitzuak hurbiltzeaz hitz egiten genuen, arrazoi gehiagorekin lehen mailako arretaz ari garenean. Definizioz, lehen mailako arretaren helburua herritarrei zerbitzu hori hurbiltzea da, zerbitzu hori baita ohikoena, familia-medikua edo familia-burua. Horri zerbitzu gehiago gehitu dakizkioke, baina gure ideia argia da: hirugarren zentro hori eraiki behar dugula Oinaurreren inguruan, bertan baitago aurreikusita espazioa. Irun erdiguneko anbulatorioa ere, Oinaurrekoa eraikita dagoenean, zabaldu eta modernizatu egin behar dugula uste dut. Dunboakoa ere bai. Oso ondo kokatuta dauzkagu hirian, Lapitzekoa oso erdigunea da, baina jende gehiegi dago arreta ematen. Orduan, modernizatzen badugu eta handitzen badugu, Oinaurren beste berri bat eraikiz, guk uste dugu hau dela eszenatoki egokia. Hauteskundeak igarotakoan aurrera egingo du.
Bidasoa Ospitaleko obrei dagokienez, mobilizazio bat eta jarrera instituzional bat egon ziren kirofanoei eta obrak egin bitartean Donostiako onkologikora lekualdatzeko lanei dagokienez. Esan daiteke borroka hori irabazi egin zela, baina egia da orain beste proiektu bat dagoela eta horrek ez duela jasotzen kirofanoak lekuz aldatu behar direnik. Istorio honetan guztian niri kezkatzen nauena da Osakidetzak ez duela entzuten, ez du profesionalekin hitz egiten, ni ez bainaiz profesionala. Kaleko jende gehiena ez gara profesionalak, baina badirudi Osakidetzak oinarrizko arau bat hartu zuela bere gain: profesionalei hitz egitea eta entzutea. Beno, ematen duen sentsazioa da ez dela entzun, baizik eta ziurrenik ez dela hitz egin.
Hainbat eskaera egin dira Alardea udaletxeak berriz antola dezan. Zuek horretarako prest zaudete?
Alardearen gaiarekin dugun jarrera urte hauetan pixka bat mantendu duguna da, hau da, guk uste dugu Alardea ikusteko bi modu daudela, bati gehiago gustatzen zaio bat eta beste bati gehiago gustatzen zaio bestea. Eta bi modu horiek errespetatu egin behar dira gaur-gaurkoz. Gainera, urte hauetan elkarbizitza bermatu digute inguruan ikusitakoa ikusita, eta ez da gutxi. Nik uste dut asko aurreratu dugula bizikidetzan eta errespetuan, gustatzen zaionari Alarde mistoa, tradizionalarena errespetatzen du, eta tradizionala gustatzen zaionak Alarde mistoarena, eta nik uste dut hori dela bidea. Mundu guztiak du kalean bi modutan adierazteko eskubidea eta askatasuna. Hau horrela izango da herritarrek nahi duten arte. Ez dakit guk ikuspegi instituzionaletik begiratuta, errespetua eta bizikidetza sustatzetik harago… Elkarbizitzarekiko apustua egin behar dugu % 200. Gure jarrera, printzipioz, bi formak, bi sentsibilitateak, errespetatzea da.
Irungo euskararen kale erabilera ez dator bat ezagutzarekin. Zer egingo duzue erabilera handitzeko?
Urte hauetan ekimen asko eraman ditugu aurrera eta uste dut horretan aurrera egin dela, nik euskara gehiago entzuten dut orain kalean lehen baino. Baina egia da prozesu bat dela. Errealitate soziologiko bat ere badago ulertu beharrekoa. Niri garrantzitsuena iruditzen zaidana zera da, ume-umetatik, txikienek ikastea, eta euskararen ezagutza hori izanda, gero hirian erabiltzeko aukera ematea. Kalean bai izeneko programak ditugu, adibidez. Euskara elkarteetara eraman beharko genuke eta kirol klubetara, eguneroko hizkuntza izan dadin. Aisialdiko jardueretan txikienekin egiten ditugun ekintzetan sartuta daukagula uste dut. Benetan barita magikorik ez duen prozesua da, eskola oinarrizkoa da, ikastea ere eta, ondoren, hirian aukerak sortzea pixkanaka aurrera eginez, euskara eguneroko hizkuntza izan dadin. Uste dut horretan asko aurreratu dela, baina egia da oraindik geratzen zaigula.
Irunek ere badu errealitate soziologiko bat, Gipuzkoako barnealdeko beste udalerri batzuekin alderatuta oso desberdina dena, baina tira, gure errealitatetik, gauzei begiratu behar diogu eta pausoz pauso goaz aurrera. Guk lehendik zeuden ekimenei eutsiko diegu, egia esan, udalak euskaran egiten duen ahalegin ekonomikoa garrantzitsua da, eta ikusten badugu badaudela beste ekimen batzuk euskara gehiago erabiltzen lagun dezaketenak eta ez direnak egiten ari, guk hartuko ditugu.
Etorbidearen zubiaren eta duela gutxi arte beste zubien itxierei buruz zein iritzi duzue?
Nire iritzia behin baino gehiagotan eman dut, eta, egia esan, oso tamalgarria da gertatzen ari dena, eta niri lotsa ematen dit. Europan eta XXI. mendeko Europan gaude, mugarik eta oztoporik gabeko Europar Batasunean. Baina, bat-batean ez dakigu zergatik dugun zubi bat fisikoki itxita, Avenida zubia, hain zuzen ere. Zubi hori, gainera, zubi historikoa da, eta beste gauza asko ere bai. Zubi guztiak bezala, batasunerako eta elkarbizitzarako elementu bat da. Europaren ideiari eta Irun eta Hendaia bezalako bi hiriren arteko elkarbizitzaren ideiari min egiten ari zaie. Hori ez da hirien erantzukizuna, erabakia Parisko goi mailako instantziena delako eta erabaki hori hartu dutelako. Bide guztietatik saiatu naiz hau ken dezaten. Udan zerumuga bat dagoela dirudi eta hesi fisiko hau, Europaren lotsaren hesia, desager daiteke. Egia esan, ez dakit zentzu handirik duen Espainia eta Frantzia arteko 500 km-ko mugan zubi bat fisikoki itxita egoteak. Zaila da ulertzea, baina niri lotsa ematen dit irudiak.
OARSO BIDASOKO HITZAk herri guztietako alkategaiei egindako elkarrizketak publikatuko ditu. Hautagai horiek HITZAk emandako galdetegi bat erantzun dute, eta herri bakoitzeko alkategai guztiei galdera berberak egin zaizkie. Elkarrizketak 2019ko udal hauteskundeen emaitzen arabera publikatuko ditu HITZAk, boz gutxien jaso zituen alderditik hasita, gehien bere egin zituenera arte. Honakoa Irungo 6. elkarrizketa da.
