«Lau urtetan ezin izango dugu esan zer nolako gaztelua egin dugun, baina bizilaguna hobeto bizi dela bai»
Lehen aldia da David Nuño Elkarrekin Podemos- Ezker Anitza-Aliantza Berdeko alkategai gisa aurkezten dena. Dena den, azken udal gobernuko kide izan da eta Gizarte Ongizateko ardura politikoa izan du.
Zergatik bozkatu behar zaituzte herritarrek?
Hasteko, sozialistek urte askoan gobernatu duten hiri batean gaude, eta egungo alkateak, berriz, denbora luzeegi darama. Freskotasunagatik baino ez da, politika-berroneratze bat behar delako udalerriarentzat. Pixka bat gehiago sakonduz gero, sozialisten ereduaren eta EAJrenaren artean ez dago hainbesteko alderik. Eredu sozioekonomikoa eta politikoa oso antzekoa da. EAJ-PSE-EE bloke horren aurrean, bloke deitzen diot, Eusko Jaurlaritzan eta aldundian batera gobernatzeaz gain, haien artean alde handirik ez dagoelako, uste dugu gu garela ezkerraren benetako alternatiba herritarrentzat. Herritarrentzat eta herritarrentzat pentsatutako zerbitzu publiko indartsuak izateko benetako alternatiba gu gara, eta ez enpresa pribatuen eta txosnen onurarako. Alternatiba horren aurrean, beste politika batzuk eta beste eredu bat daudela erakutsi nahi diegu herritarrei. Zentzu horretan buru izan nahi dugu, eta uste dut gaitasuna eta esperientzia badugula, errelebo hori har dezakegula, hori erakutsi dugulako.
Alkate baldin bazara, zer izango da egingo duzun lehen gauza?
Gauzak beste era batera egin daitezkeela frogatzeko modu bat da guk lortu genuela TAOren kontratua eguneratzeko orduan PSE-EEk oso kontratu laburra izan zedin onartzea. Kontratu hori laster bukatuko da. Eta horrela egin genuen, gauzak beste modu batera egin daitezkeela frogatzeko aukera izan behar genuela uste genuelako, eta, berriro udalekotzeko benetako aukera bai zegoela erakutsi dugu. Lehenengo neurria TAO udalak kudea dezan egitea izango da.
Zein garrantzi ematen diozu auzoei?
Auzoei garrantzi osoa ematen diegu eta zergatia esango dut. PSOE-EAJren politika tradizional horrek ematen digun sentsazioa da hauteskunde garaira goazenean lau obra polit edukitzera ohituta gaituztela eta, batez ere, gauza faraonikoak, ametsak, kea edo sentsazioak hitzematen dituztela. Baina ez dago gauza ukitu daitekeen ezer. Beti jartzen dut adibide gisa alderaketa sinple bat dioena etxe bat erosten duzunean eta bigarren eskukoa baldin bada erosi duzuna, perfektua ez delako dirua aurrezten hasten zara, eta dirua aurreztuta daukazunean bi aukera daude: demagogiaren alde egitea eta logikoa ez izatea, eta Benidormen pisu bat erosiko duzula esatea. Orduan pentsatuko duzu “hau ere badaukat, eta pixka bat gaizki bizi arren, izorratu egiten naiz eta kito”; edo gauza askatu egiten da, hau da, dirua eduki ahala, agian komuna hobetu behar dudala ongi bizitzeko pentsatzen dut. Hala, bizi garen lekuan hobeto biziko gara. Alderaketa horrek gure jarduteko modua edo Irunen egitea gustatuko litzaigukeena islatzen du. Irunen aurrekontua zehaztuta dago, ez da txikle bat. Badakigu zenbat milioi inbertitzen ditugun urteko, eta hori ere ezin duzu gehiago luzatu. Guk nahiago dugu udalak duen inbertsio guztia gutxi batzuentzako obretan ez sartzea, hori guztia auzoetan inbertitzea nahi dugulako.
Azterlan soziologiko bat dugu, laster aterako dena eta kolektibo askok parte hartu duten auzoen benetako beharrak emango dizkiguna, baina egin behar dena da bizi garen etxe hori hobetzen joan. Lau urtetan ezin izango dugu esan zer nolako gaztelua egin dugun, baina bizilaguna hobeto bizi dela bai.
Zein dira egungo lehen arretaren aurrean zuen proposamenak? Eta Bidasoko ospitaleko obrei buruzkoa?
Gai honekin oso eroso sentitzen garela esan dezaket berriro ere, programarekin oro har gertatzen zaigun bezala. Duela urtebete baino gehiago osasun-gaiarekin denbora asko iraun zuen entzumen-prozesu bat egin dugun bezala, oso eroso sentitzen gara kanpainan zehar landutakoa ez delako izan. Eskualdeko osasun-gaiarekin bi urte eta erdi baino gehiago daramatzagulako inplikatuta, Osasun Bidasoa plataforma sortu aurretik ere.
Osasuna oinarrizko ardatza dela uste dugu, osasun onik gabe herritar guztiak salduta gaude. Alde horretatik, oso harro gaude leku egokian egon garelako, salaketa egokiak egin ditugulako, jende egokiari babesa eman diogulako. Ez gara profesional handiak, informatu eta jendearengana hurbiltzen gara. Plataformak esan du horixe behar dela, kolektibo desberdinek eta osasun-arloko profesional handiek osatutako plataformak. Kirofamoen kontuarekin Euskadi osoan lortu ez dena lortzen dugu, hau da, Eusko Jaurlaritzari “honaino iritsi zara” esatea. Errazena ez da esatea eskualdeko ospitaleari kirofano berriak falta zaizkiola, eskualdeko ospitaleari instalazioen plan integrala eguneratu behar zaio. 30 urte ditu, biztanleria aldatu egin da eta egungo erronka eta etorkizunekoa oso bestelakoak dira. Ospitale hori zaharkituta dago espazioari, profesionalei eta zerbitzuei dagokienez. Hobetu beharrean, zerbitzu jakin batzuk ez ditugula da gertatzen dena. Ospitaleak eguneratzea behar du.
Lehen mailako arretak izutu egiten du, eta herritarraren lehen atea da gaitz bat duenean, zerbait arraroa usaintzen duenean edota azterketa bat egin behar denean soilik zure familia-medikuarengana edo pediatrarengana jotzen duzunean. Hurbilekoa izan behar du, eta ez dit balio Via Iruneko makroanbulatorioak, inoiz egingo ez den ametsa baita eta horreraino mugitu beharko baitzara. Gainera, ez dakizu oso ongi ospitale bat edota anbulatorio bat den. Bost minututan gaixo dagoen pertsonak anbulatorioan egon behar du. Irunen bi anbulatorio zahar eta txiki daude eta, beraz, ez da nahikoa. Hirugarren anbulatorio bat behar da. Gainera, aurreikusita zegoen; izan ere, duela urte asko egina egon behar zuen, eta ez daukagu, eta horrek kalte egiten digu guztioi. Lehen mailako arretak baliabide, zerbitzu eta langile gehiago izan behar ditu.
Salatu nahi dut hau guztia bazekitela iritsiko zela. Horren arduradunei zuzentzen natzaie eta galdetzen diet: zuek kudeatzen duzuela eta ez dakizuela herritarrek zer behar duten? Beste kontu bat da ez duzuela ezertxo ere egin nahi izan. Hemen pribatizazio bat dago ezkutuan egiten ari dena. Dirua baldin baduzu, ordaindu egiten duzu eta ez dago inolako bestelako sekreturik. Oso astungarria iruditzen zaidana da, dirudienez, orain PSOEk EAJri aurpegiratzen diola Eusko Jaurlaritza gaizki tratatzen ari dela Irun, eta egia da, baina nik gogoratu nahi dut Jose Antonio Santano, 20 urte daramatzazula agintean, eta Eusko Jaurlaritza alderdi sozialistak osatzen duela EAJrekin, eta aldundian gauza bera. Izan ere, ni udalerri bateko alkatea naiz, eta alderdi kideari esaten ahal diot: hau ez dizut onartzen. Berak utzi egin die eta orduan ez dezala esan 2015etik Oinaurren zeukala anbulatorioarentzako espazioa, bera denean ez duena nahikoa indar jarri zure kideak eraiki dezan. Zuk ere errua daukazulako lehentasuna jarri behar zen lekuan ez zuelako egin. Gainera, oso erraza da sozialistentzat, gobernua kolore berekoa delako.
Hainbat eskaera egin dira Alardea udaletxeak berriz antola dezan. Zuek horretarako prest zaudete?
Kontua ez da prest gaudela, ez horixe, antolatuko genukeela da kontua. Alardearekin dugun jarrera oso irmoa da, askotan publiko egin dugu, prentsaurreko bat ere egin dugu, eta azkenekoan haserretu egin gara; izan ere, alarde tradizionalaren batzarrak egin genituen bilera horiek argitaratu ditu, hori bai, guk prentsari aldez aurretik abisatu genion, ez genekielako bilera horren ostean zer gerta zitekeen. Bilera horietan alderdiaren jarrera ofiziala jasotzen zuen dokumentu bat eman genien, eta esan genien hemen ez dela aktarik behar. Dokumentu hau prentsara bidali genuen, eta ikusi genuen irratian eta zenbait komunikabidetan pertsona batzuek alarde tradizionalaren batzarraren dokumentua irakurri zutela, eta haien hitzetan udal taldeen hitzak modu subjektiboan jarri zituztela. Hori larria da, alarde tradizionalaren batzarrak talde politikoen izenean hitz egiten duelako eta, ondoren, alardea despolitizatzea eskatzen duelako, baina, aldiz, talde politiko guztiekin eseri zara eta balorazio propioa eman duzu. Nik horri politizatzea deitzen diot, eta ondo iruditzen zait, horrela izan behar duelako eta Alardea ere tratatu egin behar delako.
Bestetik, Alarde politikoaren mahai misteriotsuan parte hartu dugu bi urtez, inork aipatu nahi ez zuela ematen zuena, eta osoko bilkuretan horretan ari ginela esan dugu. Mahai horri buruzko desengainu sakona dut, nire bizitzako bi urte pasa ditudalako biltzen eta denbora asko galdu dudalako. Ahalik eta emankorrena izan naiz gainerako jarrerak ulertzen, denok eseri ahal izango garen lekuetara iristen saiatuz, baina ikusi dut desgogoaren, beldurraren eta hauteskunde-analisiaren artean daudela eta horrela ez da aurrera egiten. EAJ PSE-EE-ri begira ea zer esaten duen eta PSE-EE EAJri begira, eta biak isilik. Gainerakook zer egiten dugu bertan? Horrek ez du aurrera egingo, harik eta bietakoren batek gauzak nola diren esan eta hobetzen saiatu arte. Ez dago ezer hobetzeko asmorik.
Guk Alarde publiko bat antolatu nahi dugu udaletik, eta Alarde publikoa esaten dugunean, ezin delako beste modu batean izan diogu. Nahi duguna da festa Irungo herritar guztiek gozatzea, eta, beraz, berdintasunezkoa izan behar du. Jakin badakigu helburu horretara iristeko urrats batzuk eman behar direla. Orain bi Alarde pribatu ditugu, batek diru publikoa jaso dezake, baina pribatua izaten jarraitzen du eta beste batzuk ez dute dirurik jasotzen eta festa bat antolatzen dute dirua lortzeko.
Ez zaigu onargarria iruditzen bati errekonozimendua ematea eta besteari ez. Jarraitu beharreko beste urrats bat da bi Alarde pribatu daudela onartu behar dela, eta alkate gisa aitortu behar direla, eta harrera egin beharko diezula zure herritarrak direlako jaiez gozatzen ari direnak. Alarde publiko bakarraren diskurtsoa ere badago, eta guk ez dugu horrekin bat egiten, utopia iruditzen zaigulako, ez baitugu babes legalik. Noski, legea desberdina izatea gustatuko litzaiguke, baina gaur egun indarrean dagoen legeriak aukera ematen du adierazpen pribatuak egiteko, eta, beraz, legezkotasunaren pean zilegi da alarde bat, bi edo hiru egotea. Alarde pribatuak errespetatzen ditugu, jende askok parte hartzen du, legezkoa da eta nahi dutena egiten dute. Gu errealitatera bideratuta gaude, eta uste dugu erakundeek jaiak berreskuratu behar dituztela eta guztiek gozatu behar dituztela. San Martzialeko guda ospatzen da, baina errealitatea da bilatzen ari garela sozializatzea, gozatzea eta ondo pasatzea, eta hori da helburu nagusia eta ez beste bat. Gutako inor ez zen izan gudu horietan. Oroimena ondo dago, baina garaiak ere aldatzen doaz, eta, orduan, oroimena zaintzen da gertatu zenari dagokionez, baina adierazpena edonork izan dezake, eta jaiek guztiak gozatu behar dituzte.
Irungo euskararen kale erabilera ez dator bat ezagutzarekin. Zer egingo duzue erabilera handitzeko?
Hainbat neurri proposatzen ditugu eta interesgarrienarekin hasiko naiz. Gaur egun, polita iruditzen zaielako edo lan egiteko behar dutelako edota beste arrazoi batzuengatik euskara erabiltzea gustatuko litzaiokeen jendea dago. Hartara, Euskaltegi oso ona daukagula iruditzen zaigu, eta indartzen jarraitu behar dugula uste dugu.
Euskararen gaia orain banatuta dagoen bezala oso bidegabea dela uste dugu. Izan ere, funtzionarioa bazara, ordu libreak ematen dizkizute eta dena doan ateratzen zaizu. Baina ni oposizio batzuk ateratzen ari banaiz, ordaindu egin behar dut, denbora atera behar dut, hau da, nire kabuz bizitza bilatu behar dut. Guk euskara ikastearen doakotasunaren alde egiten dugu eta erabat doan izatea nahi dugu. Hori da errazena edonork euskara ikasteko eta erabiltzeko aukera izan dezan. Apustu garrantzitsua da, hesiak hautsiko ditugulako.
Bestalde, ofizialtasunak dio hizkuntza ezagutu eta erabili ahal izateko, bi hizkuntzak ezagutu eta eguneroko bizitzan erabiltzen saiatu behar dugula, baina baita eremu profesionalean ere. Euskarak, baina, oso osagai kultural garrantzitsua du, eta lotura horiek ehuntzeko beharrezkoa da elkarte-ehunaren eskutik joatea. Badira oso ekimen interesgarriak eta berriena Ziztaka izan zen, gazte askok gauzatzea kostatzen ari den ideia dute beraiek, baina beharrezkoa da elkarteen sarea sustatzea eta babestea, ideia oso originaletatik abiatzen ari direlako. Nik uste dut lekua izan behar dutela kultur adar hurbil hori hobetzen saiatzeko, euskara erabili ahal izateko, oso erakargarria delako. Aisialdiko jarduerak ere oso erakargarriak direnez, jendea euskarara erakartzeko eta hurbiltzeko modu bat da. Kontua ez da oposizioak atera behar dituzulako behartzen zaituztela, baizik eta dibertigarria eta kulturala izatea. Eta erakarriko bazaitu, ez izan ikasten sartzeko oztoporik.
Etorbidearen zubiaren eta duela gutxi arte beste zubien itxierei buruz zein iritzi duzue?
Nahiko gai korapilatsua eta zabala da. Osasungintzan bezala migrazioari dagokionez ere urte asko daramatzagu lanean. Gizarte-ongizateko ordezkaria izan naiz eta Eusko Jaurlaritzarekin, Gurutze Gorriarekin eta kolektiboekin lan egin dut, eta master bat daukat horretan. Ni ere Irungo eta Nafarroako hainbat tokitan aurkeztu naiz zoritxarrak gertatu direnean, eta ni poliziarekin eta erreskatatzaileekin hitz egiten aritu naiz. Era berean, Espainiako gobernuko ordezkariordeekin egon naiz. Beraz, oso ezagutza zabala dut gaiari buruz. Denbora asko daramagu salaketa bat jartzen, eta osasungintzan Osasun Bidasoari ahotsa eman genion bezala, gauza bera egin dugu hemen eta erakunde guztietan salatu dugu, PSOE presionatu dugu ere bai; izan ere, gaizki dagoela esan arren, benetan axola duena da Pedro Sanchez une jakin batean Emmanuel Macronekin dagoenean, broma artean esan beharrean gaizki dagoela mugakoa beste jarrera batekin esaten baldin badio: “ hau amaitu da, zu Europar Batasuneko eta Schengen eremuko bizilaguna zara, hau kendu egingo duzu zeren eta bestela arazo larri bat izango dugu eta auzitegira joango naiz edo pixka bat gorago eramango dut gaia”. Pedro Sanchez Europar Batasuneko presidentea izango da hemendik gutxira, eta bere gain hartuko du, eta uste dut ez dela utzi behar Frantziako presidenteak bera izutzen. Ezin da izan Espainian bi muga izugarri izatea, bata sarreran eta bestea irteeran eta bi lekuetan hildakoak. Biak dira benetan tristeak eta mingarriak. Gaiari buruz seriotasun gutxi dago, udalerri mailan kexatzen garelako, baina gora eskalatzen saiatzen zarenean, ezin da izan.
Gure koalizioak alde guztietatik salatu du. Irungo Harrera Sarearen deialdi guztiak babestu ditugu, ahal izan dugun neurrian laguntzen saiatu gara, esango dizute agian ez garela egon eskaera batzuetan, adibidez, IHSri lokal propio bat ez ematea leporatu digute, eta hori ez da egia. Arazoa da ez daukatela IFK zenbaki bat eta, beraz, ezin diet utzi lokal publiko bat. Niregatik balitz diruz lagunduko nieke, lan handia egiten dutelako.
OARSO BIDASOKO HITZAk herri guztietako alkategaiei egindako elkarrizketak publikatuko ditu. Hautagai horiek HITZAk emandako galdetegi bat erantzun dute, eta herri bakoitzeko alkategai guztiei galdera berberak egin zaizkie. Elkarrizketak 2019ko udal hauteskundeen emaitzen arabera publikatuko ditu HITZAk, boz gutxien jaso zituen alderditik hasita, gehien bere egin zituenera arte. Honakoa Irungo 4. elkarrizketa da.
