Agus Hernan, Foro Sozial Iraunkorreko Koordinatzaile eta Antxeta Irratiko kidea sinistuta dago Euskal Herrian presoen gainean akordio politiko batera heltzeko baldintzak badirela. Parisko manifestazioa, Frantziako Estatuarekin lortutako markoari «eusteko dikea» izango dela dio irundarrak.
Agus Hernan Fpro Sozial Iraunkorreko Koordinatzailea.
Agus Hernan, Foro Sozial Iraunkorreko Koordinatzaile eta Antxeta Irratiko kidea sinistuta dago Euskal Herrian presoen gainean akordio politiko batera heltzeko baldintzak badirela. Parisko manifestazioa, Frantziako Estatuarekin lortutako markoari «eusteko dikea» izango dela dio irundarrak.
Bake prozesua indartzeko sortu zen Foro Soziala. Nolakoa izaten ari da bidea?
Foro Soziala 2013an sortu zen Lokarri eta Bake Bidearen eskutik. 2015ean Antxeta Irratiak topaketak antolatu zituen Bidasoan, Irun, Hondarribia eta Hendaian, bizikidetzaren gainean eta gaiarekin inplikatzea erabaki genuen. Testuinguru horretan desegitea erabakitzen du Lokarrik. Egoera arraroa sortu zen, Antxeta Irratia bezalako beste hainbat eragile foro sozialetan aritu direlako beti, baina ikusle gisa, ez aktore gisa. Lokarri desagertuta, hainbat aktorerekin gaiaren gaineko gogoeta irekitzea garrantzitsua zela erabaki genuen. 2015eko uztailean topaketa bat antolatu genuen Ficoban, batez ere aurkezteko Bake Bideak Ipar Euskal Herrian egindako lana eta, hilabete aurretik, ekainean, Parisen egindako bake konferentzia Asanblea Nazionalean. Prozesu horretatik abiatu da gaur egun Foro Sozial Iraunkorraz ezagutzen duguna. Zein da ezberdintasuna? Bere garaian Bake Bidea eta Lokarri ziren motoreak, eta egun hemezortzi entitate eta hamazazpi norbanako dira, eta horien inguruan arlo ezberdinetan laguntzen ari den jende bat. Ahalduntze prozesu bat egon da gizarte zibilak antolatuta. Gizarte zibilak motore izan behar badu, guk hartu behar dugu iniziatiba gure eskutan. Antxeta Irratiak parte hartu du prozesuan, eta gaur egun motore horietako bat da.
Gizarte zibila aipatu duzu. Prozesu honetan protagonismoa berari eman nahi diozue. Aktibatuta dago gizarte zibil hori?
Gizarte zibilaren gaineko eztabaida zabala dago gaur egun Europan, zer den, zein funtzio duen. Euskal Herriaren kasuan ahalduntze prozesu bat sumatu dugu guk, azkarra, gainera. Hasieran, hamalau entitate ginen, gaur egun hemezortzi, eta ziurrenik urtarrilean berriak batuko dira, baita norbanakoak ere. CCOO, ELA, LAB… eragile garrantzitsuak daude, ahalduntze prozesua bizi dute, eta bakoitza bere arloan eta neurrian inplikazio azkar bat lortzen ari da.
Bestetik, gure helburua ez da gizarte zibila modu zabalean ordezkatzea, kontziente gara gaur egun Foro Sozial Iraunkorrean sektore batzuk falta direla ez dutelako bere burua ordezkatuta ikusten. Horretaz kontziente gara, eta geroz eta zabalagoa egin nahi dugu. Halere, batuketa bat egiten badugu, gaur egun foro soziala ordezkatzen duten entitateek 210.000 lagun ordezkatzen dituzte. Ordezkaritza horren gainean lan egiten dugu guk, bere indarrak eta bere ahulguneak kontuan hartuta.
Helburua gizarte zibileko sektore guztiak egotea da?
Nahi dutenak egotea. Hori da helburua, bertan parte hartu nahi dutenak izatea. Denak egotea oso zaila da. Ni honetan hasi nintzenean askotan entzun nuen alderdi politikoetan, sindikatuetan, erakundeetan, ‘Agus, hau amortizatuta dago’. Gai hau ez da inkestetan lehentasuna Euskal Herriko gizartearentzat, beste lehentasunak daude, baina sortzen direnean armagabetzea bezalako prozesuak izugarrizko interesa ikusten dugu gizarte guztiaren aldetik, estresa komunikabideen aldetik, alderdi politiko nahiz sindikatuetan, jende guztia mobilizatzen da. Gizartearen lehentasuna ez da, baina helburuetako bat da, eta oso zabaldua dago bake prozesua ondo bukatzeko, ondorio guztiak ondo ixteko eta bake iraunkor eta justu bat zabaltzeko gogoa.
Arrazoizko parametroetan, gerra logikatik kanpo, mendekuetatik aparte, eta garaile eta garaitu eskemarik gabe egin nahi duzue bake prozesua. Egingarria da gaur egungo agertokian?
Bai, lorgarria da, gizarteak nahi duena hori delako. Guk uste dugu Euskal Herriko gizarteak urteak eta urteak eman dituela lubakietan, aurreko agintaldian ikusi genuen hori. Alderdi politikoak ez ziren gai izan lehenengo momentutik Bake eta Bizikidetzaren ponentzia abiatzeko, ezta eztabaida bat gatazka politikoaren muinaren inguruan hasteko ere.
Orain poliki-poliki ari gara parametro arrazoizkoetan, eta errespetu handiarekin beste posizioekiko planteamenduak egiten armagabetzearen gaian, presoen birgizarteratzean, ETAren desmobilizazioan, biktimen gaian… Eta guk pentsatzen dugu ahal dela.
Hemen ezinezkoa da prozesu negoziatzaile baten ondoren akordioak lortzea, eta akordio horien inguruan inplementatzea, Kolonbian bezala, adibidez. Ardatz bakoitzak prozesu propio bat du gurean. Argi izan behar dugu armagabetzea garatzeko moduak lagundu dituela beste ardatzak. Bukaerako erresoluzio integrala izango al da? Irtenbide integral baten antzekoena izango da, baina ziurrenik alde ezberdinak ez dira nahikoa pozik geldituko, baina bai nahikoa ase. Hori da gure helburua esaten dugunean bide zentral bat ireki behar dela eta lubakietatik atera. Beti izango da jendea lubakietan, eta errespetagarria da. Biktimez hitz egiten badugu horien atzean ikaragarrizko dramak daude, sufrimendua. Baina gizarteak eraiki nahi du konponbide justu eta etorkizunari begira baldintzak jartzen dituena, berriz ere ez errepikatzeko.
Errepikatuko ez den bermerik ez dugu, ez dago inon idatzia, baina guk uste dugu horretarako ondo lan egin behar dela herrietan. Zentzu horretan, guretzako Errenteria oso adibide ona da. Iruñean atxilotutako lau gazteen gaiarekin lan interesgarria egin dute. Lortu da adostasun zabal bat, eta aktore askoren artean, udaletik eta gizarte zibiletik atzerako planteamendurik ezin dela onartu esan zuten. Oso interesgarria da eta eredugarria Errenteriako kasua perspektiba honetatik.
Frantziako Estatuak DPS estatusa —bereziki zainduriko presoen estatusa— kendu berri die zazpi euskal presori. Keinu txikia izan daiteke, baina Espainiako Estatuan ez da halakorik sumatzen. Zein da egoera eta zein irakurketa egiten duzue?
Espainiako Estatuak ez digu inongo keinurik egin esateko gauzak aldatzen ari direla, hori objektiboa da. Hala ere, uste dugu hainbat gauza ondo egiten baldin badira, armagabetzea bezala, lortuko dugula paretak mugitzea bai Frantziako zein Espainiako Estatuan ere.
Lehenengo elementua badugu, EPPK-k (Euskal Preso Politikoen Kolektiboa) hartutako erabakiak. Beste hiru elementu inportante dira badaude: gizarte zibilaren mobilizazioa, hor Parisen izango dugu hitzordua eta 2018ko urtarrilaren 13an Bilbon; hemen, Euskal Herrian, akordio politikoa lortzea alderdi politiko gehienen eta sindikatu guztien artean; eta Espainiako Estatuan sortzea espetxe politika aldatzearen aldeko iritzi korrontea.
Elementu horiek eskutan ditugunean, uste dugu posible izango dela Espainiako Gobernua mugitzea.
Frantziako Estatuak presoekin egindako urratsari buruz, keinuari berari baino, bakegileek eta justizia ministerioaren artean sortutako markoari eman diogu guk garrantzia. Lau punturen gainean ari dira lanean: DPS estatusetik ateratzea presoak; hurbilketa Akitania Berriko eskualde handietara; preso gaixoak; eta baldintzapean irteteko baldintzak betetzen dituzten presoak.
Orain ikusi ditugu bi mugimendu: DPS estatusa kentzearena zazpi presori, eta hurbilketa bat Mont de Marsanera. Baina aurretik ere ikusi genituen zenbait mugimendu, Oier Gomez preso gaixoa Baionako Ospitalean dago, eta Mikel Irastorza zaintzapean Baionan bizitzen ari da. Azkenengo bietan epaileek armagabetzea hartu zuten argudiotzat erabakitzeko. Inportantea da DPS estatusa kentzea zazpi pertsonari espetxean bizi baldintzak hobetuko zaizkielako, baina keinuari baino, markoari ematen diogu garrantzia.
Testuinguru horretan, izugarrizko garrantzia izango du abenduaren 9ko Parisko manifestazioak.
Espainiako Estatuko espetxeetan Ibon Iparragirre egoera larrian aurkitzen da. Frantziako Estatuak, Ibon Fernandez Iradiren eskaera atzera bota zuen. Belen Gonzalez Peñalba espetxealdi arindua zuela zendu da…
Bai, frustratzen du. Euskal Herriko ia gehiengo politikoak eta sindikatu guztiek, bi lurraldeetan, eskaera egin dute larri gaixorik dauden presoen gainean. Espainiako Estatuak ezin du jarraitu bere jarrerarekin. Gehiengo sozial eta politiko bat dago, baina erakundeek ere egin dute adierazpena, eta hor errespetu instituzionala sartuko litzateke. Bi parlamentuk hartu dituzte erabaki antzekoak, Nafarroakoak eta Eusko Legebiltzarrak, eta Espainiako Gobernuak ezer gertatu ez balitz bezala dago.
Espainiako Gobernuak ezin du jarraitu parametro horietan”
“Identifikatzen ari gara tapoiak eta horiek askatzeko mekanismoak”
“Oso garrantzitsua izango da Parisko manifestazioa, bigarren Luhuso bat”
Ibon Iparragirreren kasua parametro humanitarioetan ez bada tratatzen nola kudeatuko dugu sortuko duen frustrazioa? Euskal Herriko gizarteak ez du merezi halako egoeretara itzultzea. Gizartean beste etapa batean gaude, eta Espainiako Gobernuak ezin du jarraitu parametro horietan. Uste genuen, eta gizarte osoak hala pentsatzen zuen, ETAk bere jardun armatua utzi ondoren 2011n, gauzak beste modu batekoak izango zirela, baina zazpi urtera ezetz ohartu gara. Horregatik, lortu behar dugu mugitzea, eta espero dugu lortuko dugula. Lanean ari gara aktore guztiak horretarako.
Alderdi politikoak maila ematen ari dira?
Bai. Ziurrenik preso, iheslari edo deportatu baten senide batentzako ez da nahikoa izango, baina maila ematen ari dira, bere bide propioa egiten ari dira. Ezaguna da lanean ari garela sindikatu guztiekin eta alderdi politiko gehienekin bai Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, baita Nafarroan ere. Derrigorrezko diskrezio bat dugu haiek bizitzen ari diren prozesuei begira, baina konfiantza dugu. Egun, Euskal Herrian, bi lurraldeetan, baldintzak daudela uste dugu akordio politiko batera heltzeko bai alderdi politiko gehienekin bai sindikatuekin presoen gaiaren inguruan, kartzelatik ateratzeko espektatiba arrazoizko batean, eta berme juridikoekin.
Bideak luzea dirudi.
Bidea ez da motza izango, eta momentu honetan ez dugu inongo adierazlerik esateko Espainiako Gobernuak zerbait mugituko duenik. Gure adierazleak Euskal Herrian daude, eta konfiantza dugu lortzeko akordio politikoa, aurretik aipatu ditudan baldintza eta helburuekin.
Bidea luzea da, baina gaur egungo egoera eta legediaren arabera, azken presoa, 2054an aterako da aske. Hori da gaurko errealitatea. Kontaketa alderantziz egingo dut: presoek, planteamendu eta prozesu arrazoizkoa baldin badute jakiteko bigarren gradura igarota posible dela hainbat prozesutan sartzea, eta berme juridikoekin errespetatuko dena, uste dugu egun ikus daitekeen etorkizuna baino ilunagoa ez dela izango, argiagoa baizik.
Arazo bat dugu. Preso gehienak lehen graduan daude, eta urratsak ematen hasteko progresio bat behar dute. Badakigu presoak ari direla eskatzen bigarren gradura pasatzea, batzuei baietz erantzun diete eta beste batzuk ez dute jaso erantzunik. Hori da lehenengo borroka. Presoak prest daude prozesu horretan sartzeko, eta gizarteak lortu behar du tapoi hori kentzea.
Identifikatzen ari gara tapoiak, eta horiek askatzeko zein mekanismo aktibatu behar diren barruan zein kanpoan. Alderdi politikoen eta gobernuaren lana, eta presio soziala behar dira. Espetxeko parametroen barruan jarrera egokia izan duen preso bati ez uztea progresio horretan aurrera egiten ez da posible. Ikusiko dugu tapoi hori askatuko dugun datozen hilabeteetan.
Bakegileek abenduaren 9rako Parisen antolatu duten manifestazioa horretarako baliagarria izango da, ezta?
Pariskoa ez da beste manifestazio bat izango. Gaur egun Frantziako Justizia Ministerioarekin lortu den markoari eusteko dikea behar da ondoan, gizarteak osatua. Ipar Euskal Herrian Bakearen artisauek duten ezaugarri garrantzitsua da ez direla bakarrik gizarte zibila, instituzioak daude. Tartean, Jean Rene Etxegarai dago. Instituzio batek beste parametroetan kokatzen du erresoluzio prozesua. Parisko manifestazioak garrantzia du, dike bat sortzea delako, marko honek atzera egin ez dezan, hazten joan dadin, eta prozesu horretan, armagabetzearekin ikusi dugun bezala, gizarte zibilaren laguntzak, hautetsien presentziak, eta instituzioen presentziak izugarrizko garrantzia du.
Horrek guztiak ondorioak izango al ditu Espainiako Gobernuarengan? Badakigu mahai horretan ari den Frantziako Justizia Ministerioko ordezkaria hitz egiten ari dela Espainiako Gobernuarekin. Ni hor gelditzen naiz. Espainiako Gobernuak mugimendu horiek ezagutzen baditu, politika aldaketa dago. Orain arte egindakoa Espainiako Estatuarekin batera egin du, beraz, orain Frantzia injerentziarik gabe edo akordioarekin ari da? Galdera zabalik utziko dut daturik ez dudalako.
Hori da agertokia, eta horren harira oso garrantzitsua izango da Pariskoa, bigarren Luhuso bat: gizarte zibilaren presentzia ezinbestekoa izango da. Foro Sozial Iraunkorrak euste dike horretan egon behar du.
