Txikitatik era askotako gaitzak pairatu eta gero, Lyme gaixotasuna duela jakin du Aintzane Fernandez Dorronsoro hondarribiarrak. Akainek kutsatzen duten gaitza da, eta Euskal Herrian ezin da tratatu.
Iaz jakin zuen bederatzi urterekin akain batek eragin ziola Lyme gaixotasuna
Iazko ekainaren 22an bizitzako kolpe handienetakoa jaso zuen Aintzane Fernandez Dorronsorok (Hondarribia, 1979). Egun horretan jakin zuen Lyme gaixotasun arraroa zuela —Old Lyme hirian diagnostikatu zuten lehen kasua, AEBetan, 1977an—. Euskal Herrian tratatzen ez den gaixotasuna da, eta horrek “zorabioa” eragin zion. Baina era berean, esperantza piztu zitzaion, behingoz ezagutu zuelako txikitatik hamaika gaitz desberdin pasarazi eta azken urtetan ohetik altxatu ezinik egonarazi zion arrazoia. “Orain medikazio egokia dut, hobeto nago, baina luzerako daukat”.
Alemaniako laborategi batean egindako analisiak eman zion urtetan medikuek aurkitu ez zuten erantzuna. “Sarritan izaten nuen anemia, artikulazioetako mina, nekea … 40 graduko sukarrarekin egon nintzen hilabetez, gauza arraro asko izan ditut, baina sendagileek uste zuten normalak zirela”. Duela zortzi urte bere osasunak nabarmen egin zuen okerrera, hemiplegia baten ondorioz gorputz erdia mugitu ezinik geratu zitzaionean. Paralisiak atzera egin zuen, eta gorputzeko mugikortasuna berreskuratu zuen, baina sintoma berriak azaldu zitzaizkion: gastritis kronikoa, migrainak, tripako mina…
Bere egoera asko okertu zen perikarditis akutu batekin hasi zenean. Bihotzak ponpatzeko gaitasuna galdu zuen eta atrofiatu egin behar izan zioten. Orduan ere, ez zioten ezer aurkitu. “Birikoa izango zela esan zidaten”. Duela bi urte berriro handitu zitzaion perikardioa. “Eta poliartritisa garatzen hasi nintzen. Orduan haurren pediatrak esan zidan, ‘baina zuk daukazuna ondo begiratzen ari al dira?’, eta mediku baten izena eman zidan”.
34 zituen, eta ez zen kapaz ohetik altxatzeko. Orduan esan zioten lehen aldiz gaixotasun horiek guztiak eragiten zizkion gaitz bakar bat eduki behar zuela, “sintoma horiek guztiak bateratzen zituena”. Mediku horren ustez, lupus gaixotasun autoimmunea zuen, eta horren kontrako tratamendua hasi zuten. “Kortikoideak, malariaren kontrakoak… eta kimioa”. Baina ez zuten asmatu, eta Fernandez Dorronsoro lur jota utzi zuten, ia defentsarik gabe: “Eskanerra egin zidaten eta lupusa izateko aukera %1ekoa bakarrik zela esan zidaten orduan. Ezin nuen horrela jarraitu”.
Gorputz osoa minduta zuela, eta erantzunik gabe, medikuek egin behar ez dela esaten duten hori hasi zen egiten, Interneten bilatzen. “Txosten guztiak nituen, analitika guztiak gordeta. Buru hotzarekin, gaitz bakoitza banaka begiratzen hasi nintzen”. Eta deskubritu zuen Lyme gaixotasunak berak pairatutako gaitza guztiak bateratzen zituela. “Lymeren analitika egina nuela ikusi nuen, baina ikertuz, analitika horrek %50eko ezezko faltsuak ematen dituela ikusi nuen, eta fidagarritasun handiagoko analisien bila hasi nintzen”. Europa iparraldean %95eko fidagarritasuna ematen duen analisia egiten dutela jakin zuen. “Alemaniako laborategi batekin hitz egin nuen,
kit bat eskatu nien, eta inori ezer esan gabe, analisiak egin nituen”. Iazko ekainaren 22an jaso zuen emaitza: “Positiboa Lyme gaixotasunean, eta positiboa beste hainbat infekziotan ere”. Bederatzi urte zituenean akain batek transmititutakoak ziren denak.
Tratatzera, kanpora
Euskal Herrian tratatzen ez den gaixotasuna izanik, gaitza zuela jakiterakoan “zorabioa” sentitu zuen. “Lupusa ezagutzen da”, azaldu du, “eta oso babestuta dago; baina Lyme esaten duzunean, ez dakite ezer horri buruz”. Mediku bila abiatu zen eta Bruselan aurkitu du. Han hasi du gaixotasunaren kontrako tratamendua. Infekzioa murrizteko antibiotikoak hartzen ditu, eta azken urtetan kaltetutako sistema immunologikoa sendotzeko bitamina-osagarriak. “Tratamendua badago hemen, baina osagarriak AEBetan edo Europa iparraldean erosi behar ditugu, eta oso garestiak dira”. Halaber, bizpahiru hilean behin Belgikara bidaiatu behar izaten du, medikuarengana.
Bere egoera berean beste hamalau pertsona daude Hego Euskal Herrian, Lyme gaixotasuna diagnostikatuta dutenak, Europa iparraldean edo AEBetan tratamendu garestiak ordaindu behar dituztenak, eta diru laguntzarik jasotzen ez dutenak: “Mediku pribatu batera joan naizelako ukatu didate diru laguntza, baina noski, hemengo osasun publikotik hara joateko esan zidatelako egin nuen, hemen ezin zidatelako lagundu”.
Baina hori baino gehiago, gaitzari buruz ikertzeko eskatzen dute: “Sendagileek onartu dezatela ez dakitela nahikoa. Jarrera positibo hori eskatzen diet, ikertzen has daitezela”. Hondarribiarrak erantsi du AEBetan urtero 300.000 kasu diagnostikatzen dituztela. “Batzuk epidemia hitza erabiltzen ere hasi dira. Baina hemen, gaixotasun hori ez dela existitzen esaten entzun diot mediku bati, ni aurrean egonda. Beste hamalau kasu ezagutzen ditut, eta askoz gehiago egongo dira daukatela ez dakitenak”.
Gaixotasuna “oso kutsakorra” dela azaldu du Fernandez Dorronsorok, eta kutsatzeko moduak zerrendatu ditu: “Espainiako mediku batek esan zidan kalkulatzen dutela biztanleen herena kutsatuta dagoela, bakteria hori badutela. Eta hori da oso erraz kutsatzen delako, sexu harremanen bitartez kutsatzen delako, eta haurdunaldian, plazentaren bidez eta amaren esnearen bidez kutsatzen delako. Hemen akain piloa dago, jende asko ezagutzen dugu akainak sartu zaizkionak, eta belaunaldiz belaunaldi kutsatzen denez… Beste gauza bat da gaixotasuna garatzea, bakteriak berarekin batera beste infekzio batzuk transmititzea”.
Lyme gaixotasunaren kontrako botikak hartzen hasi denetik, hobera egin du Fernandez Dorronsorok, baina Bruselako medikuak ez daki sendatzeko aukerarik izango ote duen. “Gaixotasuna oso aurreratuta dudanez bi urtez behintzat hartu behar ditut osagarriak. Hala espero dut, bi urte bakarrik izatea. Baina ez dakite, bakteriak organo asko hartu dituelako dagoeneko, eta garuna ere hartu duelako. Badira sendatu direnak, eta bakteria lotan mantentzea lortu dutenak”.
Hori da Fernandez Dorronsorok lortu nahi duena, azken zortzi urtetako oinazealdia atzean utzi eta aurrera begira jartzea. Hiru seme ditu, bederatzi urtekoa handiena, eta ezin izan dute beraien amaz nahi bezala disfrutatu. “Beraientzako oso zaila da ikustea amak ezin duela ohetik altxa, ezin ditudala eskolara eraman, ezin dizkiedala botoiak lotu”. Horregatik denbora berreskuratu nahi du, azken urteetako sufrikarioa konpentsatu, bizitza normala egiten saiatu, eta, geratzen zaizkion indarrekin, berak pasatu duen gurutze-bidean daudenei aurrera egiten lagundu.
Ezer bota gabe atera behar da akaina, pintzekin
Oraindik orain, Euskal Herrian ez da martxan jarri akainek heltzen duten kasuetarako protokolorik. Bidasoaldeko Ospitaleko larrialdietan galdetuta, Interneten kontsultatzen dutela adierazi dute, eta animali horiek azaletik askatzeko mediku batzuek olioa eta beste batzuek alkohola erabiltzen dutela. Espainiako Estatuko Lyme gaixoak biltzen dituen Alce elkartearen arabera, akats handia da hori: “Ez da ezer eman behar, ez oliorik, ez alkoholik, ez baselinarik. Akaina erasotua sentitzen da eta pozoi gehiago botatzen du, erasoari erantzuteko”.
1998ko apirilean Elhuyar aldizkarian argitaratutako
Lyme-ko gaixotasuna Kaparrek kutsaturiko infekzio-gaixotasuna izenburuko artikuluan dagoeneko ohartarazten da praktika txar horretaz: “Kaparrak kentzeko, alkohol, olio, gasolina edo bestelako substantziaz busti edo zigarroaz erretzeko herri-ohiturak ez dira gomendagarriak, zeren eta erantzun gisa, kaparrak bakterioak dauden hesteko edukia injekta diezaioke bere biktimari, gaixotasunaren kutsadura erraztuz”.
Pintzekin atera behar da akaina
Ezer bota gabe, animaliekin erabiltzen diren pintzarekin atera behar da akaina, “burutik ahalik eta gertuen hartu eta kanpora tira”. Horrela, murriztu egiten da Lyme, tularemia edo bestelako gaixotasunak garatzeko aukera.
Akainak askatzen jakitea bezain besteko garrantzia du Alce elkartearentzat, zauria tratatzea. “Inportantea da pertsonaren jarraipen bat egitea, infekzioa ote den kontrolatu”, argi du Fernandez Dorronsorok. Bederatzi urteko neskato hari ez zioten kontrolik egin, eta horrek eragin zuen hogeita bost urtez luzatu den oinazealdia.
Avril Lavignek eman zion oihartzuna
Avril Lavigne abeslari eta diseinatzaile kanadarrak Lyme zuela jakinarazi zuenean egin zen ezaguna Lyme gaixotasuna. Denbora gutxiagoz izan bazen ere, Aintzane Fernandez Dorronsoro hondarribiarrari gertatu zaiona pairatu du Lavignek.
Kanadarra, Lyme zuela jakinarazi zuenean
Bira batean zegoela akain batek koska egin zion, baina ez zion garrantzia gehiegirik eman. Gerora gaixotu zen eta Lyme duten gaixo askori gertatzen zaien bezala, medikuek ez zuten asmatzen, ez zekiten zer zuen. Los Angelesko (AEB) mediku hoberenek ez zuten kanadarrak zeukan gaitza antzematen, eta okerreko diagnostikoak eman zizkioten, sendatu beharrean bere osasun egoera okertuz.
Dorronsorok egin bezala, sintomak aztertu eta Lyme zeukala ondorioztatu zuen Lavignek, eta gaixotasun horretan aditua den mediku batengana jo zuen. Frogak egin zizkioten eta Lyme zeukala baieztatu zioten. Biran zehar heldu zion akainak transmititu zion.
Ia bi urte eman zituen Avril Lavignek zer zeukan jakin gabe, baina hiltzen ari zela pentsatu zuela onartu izan du, gaixotasunaren sintomek ez ziotelako “jaten, hitz egiten edo mugitzen” uzten.
Tratatzen hasi zutenean, segituan hasi zen hobetzen Lavigne, eta bere karrera artistikora itzuli nahi duela adierazi du. Fernandez Dorronsorok bezala, artista kanadarra Lyme gaixotasuna ezagutarazten ari da, bere egoeran dauden pertsonei laguntzeko.
Gaixotasunari buruz gehiago jakiteko, bisitatu Espainiako Estatuan Lyme duten gaixoen
Alce elkartearen webgunea.
