“Benetako iraultza izan da gaixoa bere gaixotasuneko protagonista egitea”
Wilson Astudillo Ardura Paliatiboetarako Euskal Elkarteko presidentea Hilzorian daudenen familiei begira, jardunaldi bat egin zuten atzo Reina aretoan. Ekitaldi hori Ardura Paliatiboetarako Euskal Elkarteak eta Mugarik Gabeko Paliatiboak-ek antolatu zuten, eta bi elkarteetako burua da Wilson Astudillo medikua (Rio Bamba, Ekuador, 1946). Jardunaldiaren xehetasunak kontatu dizkio Oarso Bidasoko Hitza-ri saioa hasi aurretik. Zein helbururekin antolatu dituzue jardunaldiak? Ardura Paliatiborako Euskal Elkarteko eta Mugarik gabeko Paliatiboak elkarteen helburu nagusia fase terminalean dauden gaixoen bizi kalitatea hobetzea da. Gaixoa hobeto zaintzea familien formazioaren bidez lortu nahi dute. Garrantzitsua da familiak gaixoaren zainketan laguntzea, eta hori da modu bat ez bakarrik gaixotasuna eramaten laguntzeko, baizik eta galerarako prestatzeko ere. Sendiak parte hartzen badu gaixoaren artatzea hobetzeaz gain, modu bat da maitasuna eskaintzeko, eta hori hezkuntza on batekin hobetu daiteke. Gaixotasunak hainbat fase izango ditu, eta bakoitzean garrantzitsua izango da babes eta informazio zehatza ematea. Hala da. Diagnostikatzen dizuten momentutik hasita gaixotasuna garatzen den arte, denbora erabilgarri bat du gaixoak hainbat gauza egiteko. Diagnostikoa ematen dizutenean ez du esan nahi ezin denik ezer egin. Etapa positiboa izan daiteke gaixo eta familiarentzat. Hil aurreko etapa horretan gaixoaren bizi kalitatea mantendu daiteke eta laguntzen zaio ere heriotza prestatzen. Laguntza paliatiboek sintoma gogaikarriak baretzen dituzte, eta horrekin [...]
Wilson Astudillo
Wilson Astudillo Ardura Paliatiboetarako Euskal Elkarteko presidentea
Hilzorian daudenen familiei begira, jardunaldi bat egin zuten atzo Reina aretoan. Ekitaldi hori Ardura Paliatiboetarako Euskal Elkarteak eta Mugarik Gabeko Paliatiboak-ek antolatu zuten, eta bi elkarteetako burua da Wilson Astudillo medikua (Rio Bamba, Ekuador, 1946). Jardunaldiaren xehetasunak kontatu dizkio Oarso Bidasoko Hitza-ri saioa hasi aurretik.
Zein helbururekin antolatu dituzue jardunaldiak?
Ardura Paliatiborako Euskal Elkarteko eta Mugarik gabeko Paliatiboak elkarteen helburu nagusia fase terminalean dauden gaixoen bizi kalitatea hobetzea da. Gaixoa hobeto zaintzea familien formazioaren bidez lortu nahi dute. Garrantzitsua da familiak gaixoaren zainketan laguntzea, eta hori da modu bat ez bakarrik gaixotasuna eramaten laguntzeko, baizik eta galerarako prestatzeko ere. Sendiak parte hartzen badu gaixoaren artatzea hobetzeaz gain, modu bat da maitasuna eskaintzeko, eta hori hezkuntza on batekin hobetu daiteke.
Gaixotasunak hainbat fase izango ditu, eta bakoitzean garrantzitsua izango da babes eta informazio zehatza ematea.
Hala da. Diagnostikatzen dizuten momentutik hasita gaixotasuna garatzen den arte, denbora erabilgarri bat du gaixoak hainbat gauza egiteko. Diagnostikoa ematen dizutenean ez du esan nahi ezin denik ezer egin. Etapa positiboa izan daiteke gaixo eta familiarentzat. Hil aurreko etapa horretan gaixoaren bizi kalitatea mantendu daiteke eta laguntzen zaio ere heriotza prestatzen. Laguntza paliatiboek sintoma gogaikarriak baretzen dituzte, eta horrekin batera baita bizi kalitatea ere, baina familiaren zainketa onarekin osatzen badira, etapa hori esanahi handikoa izan daiteke familiarentzat. Ez bakarrik gaixoa zaintzerakoan, baita hurrengo fasean ere.
Egitarau anitza prestatu duzue. Kontuan izan al duzue fase bakoitza prestatzerako garaian?
Hala da. Esate baterako, gaixoaren zainketa antolatzea oinarrizko elementua da, ez gaudelako prestatuta gaixo bat etxean edukitzeko. Nagore Vazquez psikologoak orientatuko digu nola jokatu behar den, zer behar den, gaixoa etxean zaintzeko zein behar fisiko eta material behar diren. Horrez gain, familiako kide bakoitzak zein lan egin behar duen antolatu, oinarrizko zaintzailearen figuraren garrantzia, bera izango baita mediku eta familiaren arteko lotura. Zainketa onak norbait erretzea saihesten du. Oso garrantzitsua da lanak ongi banatzea.
Bestetik, Jesus Muñozek gaixoen beharrak zeintzuk diren aztertuko du bizitzaren bukaera. Zentzu horretan, behar fisiko batzuk daude, baita psikosozialak ere, eta gaixotasunaren bukaeran gehiago nabarmentzen dira. Esaterako, artatua, entzuna, maitatua sentitu behar du. Horrez gain, tratamenduan ere parte hartzea behar du, eta bere iritziak errespetatzea. Azken finean, familiako parte dela sentitzea nahiz eta gaixo egon. Batzuetan gertatzen zaiena da hilda sentitzen direla bizirik egon arren.
Horrez gain, gaixo terminalen elikadurari buruz ere hitz egingo du Nerea Suarez Matia ospitaleko kideak. Momentu jakinetan zein elikagai diren erabilgarrienak azalduko du, zeintzuk diren gaixoak jateko orduan janaria prestatzeko modurik egokiena. Terminalitatean ere aldaketak daude elikaduran, gaixoak askotan jateko gogoa galtzen baitu, eta orduan, nahi duenean eman behar zaio jaten, eta platerak ahalik eta modu erakargarrienean prestatu.
Azkenik, Eduardo Clave medikuak aldez aurretik adierazitako azken nahien garrantzia azalduko du. Clavek urte asko egin ditu Donostiako Ospitaleko Etika Batzordeko Presidente bezala. Oso gai garrantzitsua da, gaixoak izan behar baitu bere bizitzako etapa horretako protagonista. Arrazoi horregatik, bere borondatea eta nahiak ezagutu behar dira, horien arabera, ekin dezagun. Gaixoan bere borondateak aurretik zehaztuta uzten baditu, berak erabaki ezin duen egoera jakin batean nola erantzun jakin dezakegu guk. Bihotza geratzen zaionean agian gaixotasunak bere ibilbidea jarraitzea nahi du. Nabarmendu nahiko nuke hori egin daitekeela Euskadin. Aldez aurreko borondateen erregistro bat dago, eta beraz, testuinguru horietan zer egin zehazten dute. Horrek mediku bezala asko laguntzen digu.
Asko aurreratu da tratamenduan eta gaixoaren bizi kalitatean.
Hala da. Lortu ahal izan da zainketa paliatiboetarako unitateak egotea ospitaleetan eta zerbitzu paliatiboak zabaltzea etxez etxeko ospitalizazioaren bidez, ia-ia ospitaleko artatzearen maila berean. Garrantzitsua izan da ere gaixoen sintomak ongi kontrolatuta edukitzea, eta sedazioa aldez aurreko eskaeretan biltzea. Funtsezko aldaketa bat izan da diagnostikoaren komunikazioa. Orain, ez dago garai bateko paternalismorik. Familia eta medikua ziren diagnostikoa ezagutzen zuten bakarrak, eta gaixoa ez. Orain, berriz, gaixoa informatzen dugu, nahi izanez gero, bere tratamenduan parte har dezan. Benetako iraultza izan da gaixoa, gaixotasuneko protagonista egitea.
Familia ere zaintzen dugu eta ikastaroak ematen dizkiegu familia etxean nola zaindu jakinarazteko. Sufrimenduaren arintzean ere aurrerapen handiak izan dira… Horrek guztiak lagundu du gizartean sortzea pentsamendu bat bakean hil daitekeela, eta medikuntza azken finean, sendatzea, besteetan mina arintzea eta besteetan kontsolatzea dela, baina batik bat heriotza lasaia egitea.
Senitartekoa hil ondoren jarraitzen al du tratamenduak?
Familiei jarraipen bat egiten saiatzen gara. Gaixoa eta familia tratamendu batean biltzen dira, eta familia babesteak gaixoa hil eta gero ere irauten du. Hainbat laguntza ematen dizkiegu doluaren garaian.
Pil-pilean daude osasunean egiten ari diren murrizketa paliatiboetan ere eraginik eduki dute?
Zainketa paliatiboak ez dira garestiak. Badaude botika zehatz batzuk batzuk garestiagoak direla, baina, oro har, ez da hala. Zentzu horretan, ez da murrizketa nabaririk egon. Hori bai, gobernuz kanpo erakundeetan nabaritu da. Diru laguntzak nabarmen murriztu dira. Hala eta guztiz ere, gizartearen zerbitzura gaude eta ez dugu ikastaro kopurua murriztu.
