Etxekoak uso, kalekoak otso
Duela gutxi, hozkailua huts xamarra nuela eta, harategira joan nintzen erosketak egitera. Han, ni baino lehenago beste batzuk iritsi zirenez, iladan jarri nintzen, nire txandaren zain. Eguneroko edozein komertzio ttikitan harreman estuak sortzen dira. Ez da hain arraroa ere zain zauden bitartean aurrekoek euren bizitza eta besteena kontatzea, batez ere ni baino bezero ohikoagoak diren […]
Duela gutxi, hozkailua huts xamarra nuela eta, harategira joan nintzen erosketak egitera. Han, ni baino lehenago beste batzuk iritsi zirenez, iladan jarri nintzen, nire txandaren zain.
Eguneroko edozein komertzio ttikitan harreman estuak sortzen dira. Ez da hain arraroa ere zain zauden bitartean aurrekoek euren bizitza eta besteena kontatzea, batez ere ni baino bezero ohikoagoak diren horiek, ia egunero han elkar topatzen dutenek. Konfiantzan aritzen dira, ia lagunartean daudelako.
Beno, bada aurreko batean hantxe nengoen, harategian nire txandaren zain. Elkarrizketa bakarra zegoen harategian bezero guztien artean, eta hara non esan zuen batek (hainbestetan entzuten den hori): «Kanpokoei laguntzen diote udaletxetik-eta eta bertakoei batere ez».
Iritsi zen nire txanda. Erosi nituen ogia, xolomoa eta piper bete batzuk eta etxera joan nintzen. Esaldia buruan. Batez ere, kanpokoak nor ziren identifikatzen saiatu nahian. Esan zuenaren senarra portugaldarra baita. Eta zalantza izan nuen non dagoen kanpoko-aren muga. Subjektiboa den edo objektiboa. Nik bere senarra ere kanpotartzat joko bainuke galdetuko balidate…
Oiartzuarrok oso oiartzuar izateko fama dugu. Eta akaso, bagara. Askotan entzun diet duela 40 urte baino gehiago Oiartzunen bizi direnei «ni ez naiz inoiz oiartzuarra izango, ez nauzue onartzen eta». Eta, bai, aitortzen dut guk geuk (edo nik neuk, umiltasunezko plurala aintzat hartuta) esan izan diegula Oiartzunera etorri izan diren ingurukoei —gehienek bikotekide oiartzuarrak dituztelako— oiartzuarra se nace, no se hace.
Duela gutxi, euskararen arnasgune tailerra izan da herrian udalak, Ttur-Tturrek eta zenbait euskaltzalek antolatuta. Hasieran, UEMAko teknikariak zenbait datu eman zituen euskararen arnasgune diren herriek (%70etik goitiko erabilera dutenak kontsideratzen dira hala) izan duten eboluzio linguistikoaz. Herri erdaldunetan gutxi, baina euskararen ezagutzak/erabilerak goiti egin duten bezala, herri euskaldunetan nabarmen egin dute beheiti. Eta ez, datuek diote ez dela Senegaldik, Ekuadortik, Marokotik edo Perutik etorri diren horiengatik. Baizik eta Euskal Herriko beste herrietatik etorri diren horiengatik izan dela, askotan, euskaraz jakin badakiten horiengatik.
Berriz ere kanpokoak/bertakoak dikotomia ditxosozkoa. Eta kanpokoari kalte eta txar guztia egozteko joera txobinista hori. Zeren… hara, harategian kanpokoez kexan zebilen horren senarrak ez du sekula ikasi euskara; eta seme-alabei, biek, beti hitz egin izan diete gazteleraz. Ez euskaraz, ez portugesez. Beraz, zer da kanpokoa, zer bertakoa? Agian, harategian galdetzen badiot esango dit gaztelera bertakoa dela. Eta berriz ere subjektibotasunetan eroriko gara.