[Elkarrizketa] “Amatasunak berekin dakartza bakardadea, errua eta epaia”
‘Ama*, Eme*, Ume*’ liburuaren proiektuari jarraipena eman nahi izan diote Ainara Lopez Zarco eta Miren Lantz Solbesek. Izen bera jarri diote Hamaika Telebistarentzat egindako podcastari.
Nondik dator proiektua?
Ainara Lopez Zarco: Eme*, Ama*, Ume* podcast proiektuak Erika Lagoma eta Estitxu Fernandezek idatzitako liburuaren jarraipena izan nahi du. Hamaika Telebistako taldeak ikusi zuen formatu horretan amatasunaren inguruko gogoeta egitea polita litzatekeela. Aldi berean, amatasun feminista lantzen gabiltza Atxolorrak proiektuarekin iaztik. Bidean elkarguneak sortu ditugu gaiaren inguruan hausnartzeko, eta podcast batzuk egin genituen Antxeta Irratian. Sinergia horiek baliatuta, proiektu honen parte izatea proposatu zigutenean, onartu genuen.
Miren Lantz Solbes: Proiektua liburutik dator, eta idazleen antzera, ez genuen teoriatik egin nahi, bizipen eta esperientziak jarri nahi genituen erdigunean. Liburuan hori egin zuten, eta podcastarekin jarraipen bat eman nahi zitzaion, beraz, saio bakoitzean datorren pertsonaren bizipenekin arituko gara.
Zer ikusi eta entzungo dugu bertan?
M. L..: Hamasei saio izango dira guztira, eta bertan izango gara Ainara eta ni beste gonbidatu batekin bakoitzaren ikuspuntua eta bizipenak lantzen.
A. L.: Bertatik igaroko diren guztiak dira ama, hiru izan ezik.: bat ez-amatasunaren inguruan hitz egitera dator, harentzat hautua izan baitzen ez-ama izatea. Beste bat, ez da ama, eta berea izango da teoria gehien duen atala, Gradu Amaierako Lana Baby boom-a aztertzen egin baitzuen. Azkenik, aita bat ere izango dugu.
Zuen esperientzia edo beharretatik sortutakoa ere bada, beraz?
M. L.: Bai, esan daiteke gure beharretik-edo sortu dela. Ikusten genuen ez zeudela erreferente asko gai hau ikuspegi feministatik lantzen zutenik, beraz, beste batzuekin batera, guk eman dugu aurrerapausoa.
Biak amak zarete, beti bizi izan nahi duzue amatasuna?
A. L.: Nik, egia esan, ez nuen asko pentsatu, eta hiru haur ditut orain. Baina, benetan ez nuen nire etorkizunean nire burua irudikatzen ama bezala, edo ez-ama bezala. Testuinguruagatik-edo, eta momentuan nahi izan nuelako naiz ama, baina honek ere badu injustizia puntu bat. Injustizia, ama izan nahi ez dutenek oso garatua dutelako iritzia eta hori ulertzen delako. Baina, niri ez didate galdetzen zergatik izan naizen ama, gizarteak ikusten duelako izan behar naizela.
M. L.: Hori da, inork ez dizu galdetzen zergatik hartu duzun erabaki hori, egokitzen zaizun zerbait da, batez ere bikote heteronormatibo baten barnean. Nik ere asko egiten dut galdera hori. Gaur egun beti saiatzen gara oso militante eta koherente izaten, eta bizitza eraldatzen dizun erabakia hartzerako garaian ez dakigu noraino garen gure erabakiaren jabe. Nire kasuan ere, uste nuen ama izan nahi nuela buruan nuen irudiagatik, behin bizipena izanda, ordea, ez dakit kontziente garen honek dakarren zaintza lanaz eta pisuaz.
A. L.: Polita da bai, baina egia da batzuetan hausnartu behar dela, beste erabaki guztiekin bezala. Nork eramaten gaitu erabakiak hartzera? Hainbatetan, bada uneoro zerbait berria bizitu beharraren gurpil horretan bizitzea.: orain tokatzen den pausua hori da, eta hori egingo dut.
Zer dakar amatasunak berekin?
A. L.: Aldaketa asko dakartza ama edo guraso izateak berak. Egia da agian guk argi esaten dugula amatasuna gogorra dela. Kasuak kasu izaten da hau, noski. Baina, gure gizarte honetan emakume izatea, berez, ez da erraza; beraz, ama izatea ere ez.
M. L.: Nagusiki, gertatzen den aldaketa zaindu behar dela esango nuke. Sistema honetan, guraso izan arte subjektu zaindua zarela ematen du, eta gutxitan tokatzen dela beste norbait zaintzea.
A. L.: Ama bilakatzeak ekartzen du zaintzaren ardura ikaragarri handi bat. Normalean ez dugu informazio askorik izaten, eta dena eraldatzen da bat-batean.
M. L.: Egia da batzuetan trantsizioa bereziki gogorra edo neketsua izan daitekeela. Gure lehen saioan Erika Lagomak aipatzen zuen bezala, amatasunak berekin dakartza bakardadea, errua eta epaia. Hiru horiek bueltaka izaten dira inguruan, eta bat-batean oso presente agertzen dira.
Kasu horietan gelditzen jakitearen garrantzia nabarmendu zenuten lehen atalean. Ikasten da nola gelditu?
A. L.: Beharrezkoa da bai, baina benetan norbaitek formula sekretua baldin badu konta dezala, mesedez.
M. L.: Hau, gainera, amatasunaz harago doa. Denok ikasi beharko genuke gelditzen, edo beste erritmo batean bizitzen. Gure sistema honetan, aldiz, ezinezkoa da arnasa hartzea.
Hau dena kontuan hartuta, zer da amatasuna?
A. L.: Zaila da. Ez da erditzea soilik. Subjektu baten zaintza izatea da, horrekiko harrotasuna eta maitasuna sentitzea; baita ardura ere.
M. L.: Nik uste eraldaketa handi bat dakarren bizipen bat dela, eta modu askotara bizi daitekeena, gainera. Ama hitza oso handia da, zabala; eta badu galduta sentitzeko aukera, edo beteta sentitzekoa.
Eta noiz hasten da amatasunaren bidea?
A. L.: Alaba garen momentutik eragiten du amatasunaren kontzeptuak berak. Guk oinarri batzuk jasotzen ditugu haurrak garenetik, txikitatik kontatu digute zaintzaren garrantzia, eta gugan genuela ardura hori.
M. L.: Orain, aldaketa bat ematen ari dela esango nuke. Nahiz eta amatasunak zeharka denoi eragiten digun, badira hainbat neska ez dutenak ama izan nahi. Ziurrenik, batzuengan eragina izango du egoera sozioekonomikoak, baina, behintzat badira ama ez izan beharraren kontzientzia dutenak.
A. L.: Hala ere, hor bada kapitalismoaren tranpa bat gehiago. Bultzatzen da bakoitzak bere karrerarekin jarraitzea, lan egin eta ekoiztea; baina gizartea ez balitz hain prekarioa, ez litzateke hala izango. Horrela, ama izatea luzatzen dugu eta atzeratu, gero ama izatea zailtzen da, eta errua gurea da. Horrek eragiten du obuluak izoztea edo beste emakume bat zapalduz, subrogaziora jotzea.
Gai hauez hitz egiten da? Beharra dago?
A. L.: Asko dago hitz egiteko, adibidez, ezintasunetaz. Entzun nuen behin eta egia da, bizitzaren zati handi bat igarotzen dugula haurdun geratzearen beldur, eta ondoren zailtasunak izaten direla askotan. Gai honetaz, edota ama izateko modu ezberdinez hitz egitea falta da, adibidez.
M. L.: Hori da. Erraztu behar dira ama izateko modu ez zapaltzaileak, horien artean, adopzioa edota harrera etxeak. Zaintza lanei balioa eman behar zaie. Nahiz eta pixkanaka ari garen gaiaz gehiago entzuten, oraindik erreferente falta dago.
A.L .: Hortik datoz, nire ustetan, Ama*, Eme*, Ume* bezalako liburuak, zein podcastak. Gai hauek mahai gainean jartzea beharrezkoa delako guretzat. Eta beste batzuek erreferenteak bilatzen hasten direnean bertan egon daitezen, aurki ditzaten.
Asko aipatzen da amek superbotereak dituztela. Hala da? Badituzue?
A. L.: Noski inork ez dituela superbotereak, eta agian ideia hori gizartean zabalduta egoteak beste presio bat gehitzen digula esan daiteke, dena ondo egin beharraren presioa.
M. L.: Dugun boterea, gehienez ere, izan daiteke erlatibizatzeko gaitasuna lortzen dugula; amatasuna hastean ez baitugu hori egiten jakiten. Lortzen dugu bakoitzaren buruari esatea dena pasako dela, eta gauzak gaizki atera daitezkeela. Pazientzia ere bada beste bat.
A. L.: Onartzea haserretu zaitezkeela, gaizki egingo duzula, eta ezin dela dena kontrolpean izan. Saia zaitezke ideal batzuk irakasten, baina, ondoren eskolan edo lagun artean beste gauza batzuk ikas ditzake. Ezin da dena ondo egin, hori argi izatea da superbotere nagusia.
Zuek hiru galdera egiten dizkiezue zuen gonbidatuei. Lehena: «Zer jakin nahiko zenukete ama izan baino lehen?».
A. L.: Nik pentsatu izan dut galdera honen gainean, eta ez nuke ezer jakin nahiko. Agian iritzia alda nezake, edo ez nuke berdin biziko, beraz, ezer ere ez.
M. L.: Nik, amatasunaz baino, nire buruaz jakin nahiko nuke. Ez dela ezer gertatzen gaizki eginez gero, eta ahalko dudala. Nire buruan sinisteko esango nioke, eta hartuko ditudan erabakiak ondo hartutakoak izango direla.
Bigarrena.: «Superbotere bat izango bazenu, zein litzateke?».
M. L.: Nik argi izan dut, ama izan baino lehen ere.: teletransportatzeko aukera nahiko nuke. Aspertuta nagoenean joateko aukera izatea, bidaiatzea, edo beste edozein kasutan teletransportatzeko aukera izatea.
A. L.: Niri gustatuko litzaidake jendeari nire begiekin ikusteko aukera ematea. Ez besteek mundua nire perspektibatik ikusteko edo; baizik eta, haien buruei begiratzeko. Iruditzen zait jendeak ez duela bakoitzarengan ona ikusten, eta nik kontrara gauza on asko ikusten dizkiet; beraz, horrela ikusteko aukera izango luketela.
Hirugarrena.: «Zein aldarrikapen egingo zenukete?».
M. L.: Erika Lagomari lapurtuko diot aldarrikapena, erabat bat egiten baitut harekin. Uste dut iada baditugula identifikatuta hainbat gauza hobetzeko daudenak, eta agenda politikoaren parte izan behar dute. Lekuan leku badago oraindik espazioak elkarbanatzeko beharra, eta jarraitu behar da saretzen. Hala ere, lurralde eremuetan, maila txikiagoetan, emakumeok beste gabezia batzuen inguruan mugitzen hasi behar dugu.
A. L.: Erabat berresten dut Mirenek esan duena. Nabarmenduta ditugun hutsune horiek lantzen hasi beharko genuke, eta dakiguna praktikara eramaten. Denaren oinarritzat ahizpatasuna hartuta, noski.
