Uranzu edo Irantzu, gure Irun zaharra
Biribildu zaizkit ertzak neguan, eta agondu naiz nekaturik, indarberritzeko eta berriro ere xutitzeko, zubi bat eraikitzeko hitzak erabiliz, gutarteko zubi hori osatzeko, ‘har-hitzak’ ontsa hautatzeko, gure zubiak betiko irauteko. Burdin bizia edo imana izan nahi nuke, berriro ere ene maitea neureganatzeko eta bizitza bat elkarrekin eraikitzeko. Ametsak? Beharbada amets hutsak dira horiek guztiak, baina horiek xutiarazten naute goizero, gau osoa ametsetan etzanda egon ondoren, agontzeko eta errealitateaz jabetzeko eta aitzina segitzeko. Biribildu zaizkit ertzak neguan, zuk, ene maitea, udan goxo besarka eta laztan nazazun etzanda gaudelarik errealitatetik urrun, eta gure ametsak hitzekin haragituz.
500 urte ez dira deus ere gure arteko maitasuna justifikatzeko; zer garrantzia ote bi gizaki ez-deusen sentimenduak duela 500 urteko Elkanoren balentriaren ondoan? Nor naiz ni Elkano kritikatzeko? Nor naiz ni munduari bira eman ziolako Elkano bera idolo bilakatzeko? Baina gurea da, bere argi-ilunekin, duela 500 urteko euskal pertsonaia bat.
500 urte ez dira parekatzen ahal gutarteko amodio-desamodioa azaltzeko, eta nola orekatu gutarteko desoreka? Duela 500 urte Amaiurko gaztelua suntsitu zuen milaka gaztelarren gudarosteak, ehunka euskal gudari zanpatuz. Nafarroako Erreinuak bere azken gotorlekua galdu zuen, eta euskaldunon errege-erreginak Nafarroa Beherera joan behar izan zuten frantsesekin itun bat egin asmoz eta Nafarroako Erreinua berreskuratzeko gaztelarren eskuetatik.
500 urte ez dira deus nik zenbat maite dudan ene maitea azaltzeko, baina nola dira denborak horren zailak maitasunarendako? Beharbada, borroka galdu gehiegi ditugu gure euskal historian, eta beharbada horregatik ezin nik ene maitearekin bizitza bat eraiki. Duela 500 urte Uranzu herri euskaldun zaharrean sartu ziren gaztelarrak hegoaldetik, eta Nafarroako erreginaren eskariz, frantsesak iparraldetik gure Erreinu zahar eta independentea berreskuratzeko azken saiakera egitearren. Orduko euskaldunok banatu gintuzten gureak ez ziren erreinuen artean, eta geroztik ez dugu bakerik izan, eta gainbehera etengabekoa izan dugu.
Hori dena jakinik, nola eta zergatik ospatu behar ditugu Irungo San Martzial jaiak gaur egun? Ospatzen jarraituz gero, kontziente izan behar dugu Irungo batailan galdu genuela historian Euskal Estatu independente bat izateko aukera bakarra, Nafarroako Erreinu txikia desagertuz joan zelako handik aitzina. Hori jakinik, ospatzekotan ospa ditzagun Irungo San Martzial jaiak anaitasun-ahizpatasun osoan, elkartasunez urtean behin bederen gure Uranzu herri zaharrean kantuz eta dantzan.
Agur Irun, Bidasoa eta Jaizkibel artean zaudena, antzina-antzinatik ongi zabaldua dago zure izena, baita Uranzu ere, dohain berezi alaigarriak dituena, gauza atsegina, sendatzen duzue ene bihozmina, iratzeen artean (Uranzu edo Irantzu) aurkitu nahi nuke heriotza zure inguruan. Horrelako zerbait idatzi zion Joan Basurko Ansola euskal poetak Bidasoa bere bazter maiteari.
