Mezua eta espazioa, biak bat
Asteartean Urdanibia plaza dantzaleku metaforiko bihurtu zuten. ‘Espejismo paraiso’ obrak migratzaileek egunerokoan dituzten zailtasunak irudikatu zituen.
Marcos Garcia dantzariak migratzaile askok bizi duten zaurgarritasun egoera irudikatu zuen. Asteartekoa arratsalde lasaia izan zen Irunen. Ateri zegoen eta jendea hanhemen-ka zebilen Urdanibia plazan, udazkeneko eguzkipean. Plazako bazter batean gazte bat ageri zen; noraezean zebilela zirudien, helmuga zehatzik gabe. Gurpildun trolley maleta ertain bat zeraman berarekin eta banku batean eseri zen. Bertan zelarik neguko anorak berdea kendu eta maletatik puztutako beirazko eskultura bitxi bat atera zuen; haren amets eta nahiak gorpuzten zituen metafora, alegia.
Ez zen kasualitatezko ekintza izan. Migratzaileen zaurgarritasuna eta ziurgabetasuna irudikatzeko performance bat izan zen Urdanibian egin zutena. Migratzaileen Astearen testuingurua baliatuta, Espejismo paraiso—paradisu irudikeria— pieza artistikoa kalera eraman zuen lehen aldiz Miriam Isasi artista plastiko gasteiztarrak. Harekin batera, Helena Goñi argazkilariak, Marcos Garcia dantzariak eta Igor Obeso beiragileak gauzatu dute proiektua. Aukeratutako espazioa aurre lanketa baten ondorio izan zen, «koreografia kaleko banku baten inguruan egiteko prestatuta dago. Bankuak bidaiariek egiten dituzten geldialdi eta itxaronaldiak irudikatzea nahi genuen», esan du Miriam Isasik. Bat-bateko ekintza zirudien arren, lekuaren aukeraketa egin zutenean, detaile guztiak zainduak zeuden, ez ziren edozein lekura joan.
Bankuarekin batera, puztutako beirazko eskultura zen Espejismo paraison garrantzia gehien zuen beste objektua. Etxean egindakoa zela nabarmendu du Isasik, Igor Obesoren tailerrean egindakoa da eta, «oso garrantzitsua iruditzen zitzaigun antzezlekua Irun izanda, halako pieza garrantzitsu bat ere Irunen egindakoa izatea». Lehen kolpean, kontraesankorra zirudien eskulturak, zeharo ezberdinak diren bi materialez, beiraz eta zementuaz egina zelako. Pertsona migratzaileek egunerokoan bizi duten zaurgarritasunaren eredu zen eskultura. Etxea utzi eta haien helmugara iritsi bitartean leku batetik bestera eramaten duten zama zen sorkuntza; pisu gutxikoa izan arren, astuna zen, baita hauskorra ere. Baina era berean, zama hartan ametsak eta nahiak zituen; bizitza duin bat izateko esperantza.
Kokaleku aparta
Irunek ezin hobeto gorpuzten du piezaren atzean dagoen testuingurua, «zaila izango da Espejismo paraiso beste leku batera eraman ahal izatea. Leku gutxik biltzen dituzte Irunek dituen ezaugarriak», azaldu du Isasik. Migratzaileen gaiari ikuspegi artistiko batetik so egiteko Bidasoaren ibarrean dagoen hiriak aukera bikaina eskaini die, mezua eta espazioa lotzea ahalbidetu dielako. Izan ere, Irun beharrezko geldialdi bihurtu da milaka migratzaile eta errefuxiaturentzat. Hortaz, Marcos Alonso dantzariak antzeztutako papera, Irunen geldialdia egiten duten pertsona horien isla baino ez zen izan. Funtsean, proiektua Irunentzat egin zen, Irungo baldintzetan oinarrituz. Isasirentzat lehentasuna ez da performance bat kalera ateratzea, baizik eta espazioak mezuarekin bat egitea eta hura sendotzea. Helburu nagusia «hazten jarraitzea» dela dio sortzaileak; baina ez edozein preziora.
Irungo Udalaren babesa erabakigarria izan dela nabarmendu du artista gasteiztarrak, «gurea proiektu esperimentala zen, baina gure aldeko apustua egin eta aurrera egiteko aukera eman digute. Espejismo paraiso piezak Irungo hainbat ezaugarriri balioa ematen diela ulertu zuten». Zailtasunak izango dituzte, beraz, espazio eta koka-pen berriak topatzeko, argi bai-tute hainbat ezaugarri topatu beharko dituztela. Baina baldintza horiek betetzen dituen toki bat topatzekotan, pozik itzuliko lirateke kale-oholtzara. Mezuari lotua jarraituko duen proiektua da Espejismo paraiso, Irunen,edo edonon.
