Joseba Errekalde
Hiesaren Aurkako Nazioarteko Eguna izango da etzi, abenduak 1. Urtean Gipuzkoan, Araban eta Bizkaian birusarekin 200 lagun kutsatzen jarraitzen diren bitartean, hiesari ihes egitea “gure esku” dagoela esan du Harri Beltzako presidente Joseba Errekaldek HITZAri eskainitako elkarrizketan.
Hiru modu daude hiesa transmititzeko. Ezagunak dira hirurak. Hala ere, EAEn 180 eta 200 lagun artean kutsatzen dira birusarekin urtean. Zer gertatzen da?
Bakarrik hiru modu daude transmisiorako eta gainera mundu aberatsean bizi garenok, hemen jaio garelako bakarrik bi, amarengandik umeenganako transmisio hori %99,9 batean ekidituta dagoelako. Izan ere, 30 urte hauetan zientziak urrats handiak eman ditu, Osakidetza garatuago dago ere. Hiru ate daude beraz, eta gure kasuan bi baino ez, eta ez luke hain zaila izan behar pi puntu horietan arreta, alarma piztea. Bi ate horiek, xiringak konpartitzea eta babesik gabeko sexu harremanak dira. Azkenak du benetan garrantzia, eta horrek sortzen du arazoa. Hasiera batean, xiringa izan zen ate eta transmisio biderik handiena gure errealitatean.
Zergatik eman da aldaketa?
Lan bat egin delako horren gainean. Heroinak ez du aurreko urte batzuetan izan zuen indarra. Egia da baita ere jendeak kokaina ziztatzen duela, baina badirudi xiringa partekatze horretan mugimendu serioak eman direla, eta bere emaitza izan dutela. Amarengandik haurrarenganako transmisioan ere aurrerapauso handiak eman dira. Sexu harremanen bidezko transmisioa bihurtu da egun nagusiena. Horren atzean aldagai asko dago, besteak beste, sexualitatea oso gutxi lantzen dela egun. Gure garaian pentsatzen genuen zetozen gazteek arazorik ez zutela izango, sexualitateaz askoz ere errazago hitz egingo zutela… Baina gai hori ez da, ez lehen ez orain, ongi kokatu gure hezkuntza sisteman nire ustez. Sexu harremanak lantzeko beste modu bat beharko genuke. Gure harreman intimoenen barruan ematen dira, denok dakigu gure harremanak preserbatibo bidez babestu behar ditugula. Zergatik ez gara zaintzen orduan? Agian gure harremanetako asko egoera berezietan, kopa batzuk hartu ondoren ematen direlako izan daiteke.
Hiesari errespetua eta beldurra galdu zaiola esan duzu behin baino gehiagotan…
Hala da. Ez gara hiltzen lehen bezala, orain badaude botikak hartzeko… jendeak hori bakarrik ikusten du. Ez du ikusten hiesaren birusarekin kutsatzen den pertsona bakoitzaren atzean zer dagoen, eta nik esaten dizut asko dagoela.
Hiesa heriotz zigorra izatetik, gaixotasun kronikoa izatera pasatu delako beldurra galdu diogula diozu, beraz?
Horrek izugarrizko eragina dauka jendearengan. ‘Ez naiz hilko’, beraz, beldurra galduko diot. Ardura guztia osasun sistemarengan jartzen dugu beste norbaiten ardura izango balitz bezala. Beste aldagaia berriz, ‘niri ez zait gertatuko’ pentsatzea da. Eta horretarako jarrera handia daukagu, halakoak gertatuko zaizkigunik ez dugu pentsatzen, baina gertatzen dira… Koktel guzti hori dena lotzen badugu, iristen gara gaur egun ditugun emaitzetara, urtero- urtero 200 lagun berri kutsatzen direla. Ez dugu gainera lortzen kopuru hori jaistea. Nik ez dut normalean zenbakiez hitz egiten, baina kopuru honetaz bai, zenbaki hauetako bakoitzaren atzean pertsona bat dagoelako eta sufrimendu handia dagoelako. Bestalde, ezin dugu ukatu denak erlaxatu egin garela, eta kopuru hori jasangarria dela iruditzen zaigula, atzeko sufrimenduarekin konektatzen ez badugu.
Jendartea kontzientziatuta dago gaiarekin?
Gauzek aurrera egiteko elkarlana behar dute, autokritika eta ebaluaketa jarraia. Elkarteak, eragileak, instituzioak, eskolak, familiak… denen artean irizpide berberak dituen elkarlana egin behar dugu, eta epe luzera begirako plangintzak egin behar dira. Tamalez, lau urteko sekuentzia politikoak oso barneratuak ditugu, eta planak legealdi baterako egiten dira eta luzaroko beharko lukete. Denok hobetu behar ditugu, finean, lan egiteko moduak, norabide berean jarrita.
Zein izan da gaixotasunaren garapena? Zertan aldatu da hasiera batean hiesarekin kutsatzen zirenen edo egun kutsatzen direnen bizimodua?
30 urte hauetan iragan bat eta orain bat egon da, eta espero dugu gero bat ere izango dela. Retrobiralak sortu ziren arteko garai bat izan zen, eta haiek sortu eta ondorengo bat. Oso gogorrak izan ziren hasierako garai haiek, ehunka eta ehunka lagunen bizitza proiektu osoa bertan behera gelditzen zen GIBdunak ginela jakitean. Gure arazoa hiesa zen, gure osasuna, baina nagusiena zer egiterik ez genuela zen. Baliabiderik eta tresnarik ez genuen. Harri Beltza elkartean horrela islatzen zen. Jendez beteta egoten zen, jendeak ez zekielako zer egin, egon behar zuelako ulertzen zuten leku batean gure bizitza noiz bukatuko zen zain ginelako. 1996-97 urtera arte oso garai ilunak bizi izan genituen. Hortik aurrera retrobiralak sortu eta beste bide bat zabaldu zen, eta lortu dugu birusa kroniko bihurtzea. Gure mundu aberatsaz ari naiz betiere, egoera oso bestelakoa delako. Azken hori ere islatzen da gure elkartean. Hasierako garaietan jendea soilik egoten bazen, orain etorri eta joan egiten da, zerbitzu batzuk erabiltzen dituelako edo bertan lan egiten duelako.
Gizarte segurantzak hartzen duela bere gain hiesaren tratamenduaren kostua esan duzu. Ordainketa partekatuak izan al du eraginik zuengan?
Ez, guri ez digu eragiten, ez dugu ordaindu behar izaten retrobiralik. Erabiltzen ditugun beste botiketan badugu ‘repagoa’. Hala ere, esan behar dut ez nagoela batere ados diskriminazio izugarria iruditzen zaidalako guk ez ordaintzea, eta diabetesa edo minbizia duen beste lagun batek ordaindu behar izatea. Zein arau etiko erabiltzen dira horretarako? Ordaindu beharko bagenu, 6.000 bat euro urtean ordaindu beharko genituzke gutxi gorabehera.
Eta ikerketan ondoriorik izan al dute?
Diru funtsa guztiak murrizten ari dira. Gaur egun dirua duena benetan honetarako ekimen pribatua da, farmazeutikak dira. Horiek, ordea, beste lan batzuk egiten dituzte. Benetako ikerketa birus hau ezabatzeko, bakunak sortzeko… ikerketa publiko unibertsitarioetan egiten da, eta denok dakigu horiek murrizketa izugarriak jasaten ari direla.
Bazterketa aipatzen duzu maiz. Oraindik orain gizarteak baztertzen ditu Hiesarekin kutsatutako pertsonak?
Gizartea ez da tamalez asko aldatu, aldatzen garenak gu gara, eta eskerrak hala den. Norbanakoak zenbateko garrantzia ematen dion gizartearen eraginari da koska askotan. Egia da gizartea aldatu dela osasungintza aldetik, oso ongi artatzen gaituzte, erakundeek ere egiten dituzte deklarazioak, baina egunerokotasunera eramaten badugu, praktikotasunera, jendeak ez du nahi izaten aipatu birusa duela, hainbat herrialdetara ezin dugu bidaiatu hiesaren birusa dugunok, Errusiara edo AEBetara kasu. Inork ez du esan nahi lantegian gaur mediku azterketa duenik GIBduna delako, lan munduan ere islatzea zu GIBduna zarela ez da naturaltasunez bizitzen, eta hor lan handia egin beharra dago. Lan hori guk egin behar dugula uste dut, gainera. Harremanetan zer esanik ez, nola harremandu hemendik aurrera GIBduna zarela dakizunetik. Laguntza eske hurbiltzen zaizkigun lagunen lehenengo gogoeta bizitza sexuala amaitu zaiela da. Hori ez da inork ezetza eman diolako pertsona horri. Maitatzen zaituztela eta maite duzula sentitzea behar beharrezkoa da, eta horrek zeharo elikatzen gaitu, gainera. Inork maite ez zaituela sentitzea gizartearen aurrean larrubizirik gelditzea bezalakoa da jendearentzat. Askotan gizarteak ditu beldurrak, baina beste askotan guk ditugu gure beldurrak, eta hori gainditu beharra dugu. Berdin maitatzeko gaitasuna dugu GIBdunak izan arren.
