
Andrearriagako hilarria
Andrearriaga, Anderregi, Andrearrikua… izen bat baino gehiago ditu erromatar garaiko harriak. Andrerregia ere deitu izan diote eta baita legenda atera ere: Zesarren andrea zegoela bertan hilobiratua uste edo asmatu zuten herritarrek.
Hilarria noizkoa den ez dago erabat garbi. Oiasso Erromatar Museoaren ustez K.o. I. mendeko da, San Telmo Museoaren iritziz, aldiz, K.a. II.-I. mendekoa.
Bi pertsona ikus daitezke hilarrian, bata zutik eta bestea zaldi gainean. Azpian grabatu bat:
Valbesteso Nis (Valerio Beltesonen semea), hilobiratuaren izena. Frantziar batek egindako kata baten arabera, hilarria harritxintxarrez inguratua egon zen eta hori oso adierazgarria omen da, horrelakoetan norbait lurperatuta dagoela esan nahi baitu. Misterioen inguruan beti sortzen ohi dira istorioak eta hilarri honek ere badu berea. Kondairaren arabera, Lapurdiko emakume bat zaldi gainean etorri zen eta diru goseak bultzatuta arrosario bat lapurtu zuen irudi santu batetik. Izaki misteriotsu bat agertu eta arrosarioa itzultzeko esan zion. Berak ukatu egin zuen eta berresteko esan zuen: “
Esaten ari naizena gezurra bada, arri biyur nadilla!“. Eta halaxe gertatu zen.